Uykusuzluk ve Alzheimer mı?

Herkesin başına gelir: gece geç saatlere kadar çalışma seansları, acil aile durumları, gece uçuşları…Hepimizin bir iki gece uykusuz kaldığı olmuştur. Sonrasında dinlenebiliyorsak eğer bir gecelik uykusuzluk genel olarak bizi çok etkilemez. 

Ancak son zamanda yapılan araştırmalara göre bir gecelik uykusuzluk bile Alzheimer gibi nörodejeneratif hastalıklara yakalanma riskini artırabiliyor. 

Uppsala Üniversitesi araştırmacıları tarafından Neurology’de yayımlanan yeni bir çalışmaya göre yalnızca bir gecelik uykusuzluk kandaki tau protein seviyesini artırabiliyor. 

Klinik araştırmalar amiloid beta (Aβ) ve tau protein gibi biyomarkerlerin Alzheimer hastalığı patofizyolojisinin önemli bir parçası olduğunu gösteriyor. Alzheimer hastalığı beyinde hücre dışında amiloid beta ve hücre içinde tau proteinlerin plak ve nörofibriler yumak şeklindeki birikimi ile karakterize ediliyor. Ayrıca uykusuzluğun, sözü edilen biyomarkerlerin beyin ve omurilikte bulunan renksiz sıvıda, yani serebrospinal sıvıda artmalarına sebep olduğu biliniyor. 

Bu çalışma için Uppsala Üniversitesi’nden Dr. Christian Benedict ve ekibi ortalama 22 yaşında olan sağlıklı genç erkeklerde akut uykusuzluğun amiloid beta ve tau üzerindeki etkisini inceledi. Çalışma öncesinde 15 katılımcıdan her biri gece ortalama yedi ile dokuz saat arasında uyuduklarını ve düzenli olarak kahvaltı yaptıklarını belirtti. 

Genç katılımcılar toplam iki gün ve geceyi üniversite laboratuvarında aralıksız olarak gözlem altında geçirdiler. Çalışma süresince, katılan herkesin belirlenen bir yemek ve aktivite planına uyması gerekiyordu.

Çalışmanın ilk aşamasında deneklerin karanlıkta uyumalarına izin verildi ve uykuları EEG (Elektroensefalografi), EMG (Elektromiyografi) ve elektrookülografi (göz hareketini algılamak için kullanılan bir yöntem) yoluyla kaydedildi. İkinci aşama uykusuzluktu ve ışıklar açık bırakıldı. Katılımcılar yataklarında kalmak zorundaydılar fakat masa üstü oyunları oynayabilir veya film izleyebilirlerdi. Ayrıca sadece su içmelerine izin verildi. Deneklerden kan örnekleri hem akşam hem de sabah saatlerinde alındı. 

Amiloid beta ve uykusuzluk arasında anlamlı bir ilişkiye rastlanmasa da uykusuz kalan deneklerin kan örneklerinde tau protein seviyesinde yüzde 17 oranında artış gözlendi. 

Önceki çalışmalar serebrospinal sıvıdaki tau birikimine odaklanmaktaydı ve bu yüzden araştırmacılar kandaki tau artışı hakkında kesin bir yargıya varamıyorlar. Dr. Jonathan Cedernaes’e göre “Nöronlar aktif olduklarında, beyindeki tau salımı artar. Kandaki yüksek seviye tau proteinlerinin beyinden temizlendiğini ya da beyindeki toplam tau konsantrasyonunun artışını yansıtabilir.” Bu sebeple tau proteinlerinin serebrospinal sıvıda ve kandaki birikiminin altındaki mekanizmaların araştırılması için daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyuluyor. 

Çalışmanın tek kısıtı örnekleminin az ve sadece erkekleri içeriyor olması. Dolayısıyla sonuçlar genelleştirilemeyebilir. Yine de bu bulgular uykunun beyin sağlığını koruma konusundaki önemini bir kez daha vurguluyor.