Uykunuz Ne Kadar Derin?

Hepimizin iş yüzünden, ders çalışmaktan ya da seyahat etmekten dolayı geceyi uykusuz geçirdiği olmuştur. Bunun bir sonraki gün kendimizi nasıl hissettirdiğini de elbette biliyoruz: Yorgunluk, uykusuzluk, sinirlilik ve unutkanlık uykusuz gecelerin eğlenceli sonuçlarından sadece birkaçı.

Fakat bu olumsuzlukları yaşamamızın tek sebebi, yeterince dinlenememek değil. Bu durumun başka bir sebebi daha var; uyumayarak beyne “temizlik sistemini” harekete geçirmesi için gereken zamanı vermemiş olduk. Rochester Üniversitesi Tip Fakültesi araştırmacılarına göre, glimfatik adı verilen beyindeki temizleyici sistem REM-olmayan derin uykuda en etkili şekilde çalışıyor.

Glimfatik sistem

Glimfatik sistem, beynin zararlı partikülleri “yıkayıp” atmasını sağlamasından ötürü lenfatik sisteme benzer. Lenfatik sistem bedendeki sıvı dengesini korur, bağışıklık sisteminin bakterilere karşı korunmasına destek olur, ayrıca, yağların ve yağda çözünen besinlerin sindirim sistemi tarafından emilmesinde önemli bir rol oynar.

Biz uyurken, beyin nörodejeneratif hastalıklara yol açtığı bilinen zararlı partikülleri temizlemek için glimfatik sistemi devreye sokar.

2012’de yaptıkları bir çalışmada, Dr. Jeffrey Iliff ve ekibi beyinde ve omurilikte bulunan renksiz bir sıvı olan beyin-omurilik sıvısının (CSF) belli yapılardan geçip, beynin içindeki sıvıyla değişim yaparak beyni temizlediğini buldular. Dr. Iliff, CSF’in atardamardan ilerleyerek beyin dokusuna temas ettiğini ve toplardamarda toplandığını açıklıyor. Daha sonra beynin dışına akarak atardamar, beyin dokusu ve toplardamar döngüsünü dolaşarak atıkları temizliyor.

Derin uyku oldukça önemli

Dr. Maiken Nedergaard ve ekibi yakın zamanda altı farklı anestetik ilacın beyindeki elektrik aktivitesi, kardiyovasküler aktivite ve CSF akışı üzerindeki etkisini gözlemlemek için fareler üzerinde bir deney yaptı.

Araştırmada uyku derinliğinin beynin zararlı proteinlerden arınabilmesinde önemli bir etkisinin olduğunu buldular. REM-olmayan derin uykuyu en iyi taklit eden anestetik ilaçlar ketamin ve ksilazindi (K/X). Araştırmacılar, glimfatik sistemin en iyi beyin dalgaları yavaş ve sabit olduğunda işlediğini gözlemlediler. Diğer yandan, farelerin beyninde derin uyku durumu yaratmayan anestetik ilaçların glimfatik aktivitesini azalttığı gözlemlendi.

Nörodejeneratif hastalıklar bağlamında çıkarımlar

Bu güncel araştırma, uyku ve demans arasındaki ilişkiye ışık tutuyor. Araştırmacılara göre, nörodejeneratif hastalıklarda protein artıklarının birikimi beyindeki sinirsel ağı yok ediyor. Ayrıca, amiloid beta proteinin birikimi özellikle Alzheimer hastalığıyla uzun zamandır ilişkilendiriliyor.

Dolayısıyla, beynin temizlik sisteminin gerektiği gibi çalışması oldukça önemli, çünkü “normal şartlarda amiloid betanın yarıdan fazlasını bir fare beyninde glimfatik sistem temizliyor.”

Her iki çalışmanın bulguları da gösteriyor ki, glimfatik sistem uyku terapisi gibi uyku kalitesini artırıcı çeşitli tekniklerle manipüle edilebilir. Ayrıca, uykumuza şimdi ne kadar fazla dikkat edersek, ileride o kadar sağlıklı hissederiz.