İçimizdeki Plastik

Bilim insanları, insan kanında ilk defa mikro-plastiklere rastladı.

Plastik meselesi yalnızca bilim insanlarını değil, bu gezegen üzerinde yaşayan herkesi uzunca bir süredir düşündürüyor. Çok kısa sürede atık halini alan ve parçalanarak ufalansa da doğada tamamen parçalanması bazen yüzlerce yıl alan plastiklere ne olduğu, nerelerde biriktiği üzerine sürekli çalışılıyor. Yeryüzünün en derin noktası olan Mariana Çukuru’ndan Fransa’daki Pirene Dağları’na, Dünya’nın her yerinde parçalanmış plastik atıklara rastlıyoruz. Özellikle de denizler ve okyanuslarda.

Mikroplastikler ise gözle görülemeyecek kadar ufalanmış ve bu nedenle her yere kolayca girip çıkabilen, atmosferde çok uzaklara taşınabilen ve hayvanların bedeninde birikebilen zararlı bir madde. Dolayısıyla insan bedeninde rastlanması da aslında büyük bir şok olmamalı.

Hollandalı bir ekip, 22 kişiden aldığı kan örneklerinin yaklaşık %80’inde mikro-plastik tespit etti. Bunların yarısı PET (polyethylene terephthalate) ve yaklaşık üçte biri de polystrene (strafor). Amsterdam Vrije Üniversitesi ekotoksikoloji uzmanı Prof. Dr. Dick Vethaak, insan kanında bu mikroplastikleri ilk defa tespit ettiklerini ve ölçtüklerini belirtiyor: ‘‘Bedenlerimizde plastik olduğunu kanıtladık.’’ Küçük bir grup üzerinde ve az sayıda numune ile yürütülen bir çalışma olsa da, kanıtların şüphe götürmediği belirtiliyor.

Araştırmada kontaminasyonu engellemek için çelik iğneler, cam şırıngalar ve tüpler kullanılmış, 0,0007 milimetreye kadar parçacıkları tespit edebilecek yöntemler çalışılmış. Fakat, şırınganın alamayacağı kadar büyük parçacıkların da kanda bulunabileceği düşünülüyor.

Peki mikroplastikler bedene nasıl giriyor ve nereye gidiyor? Hava, su veya gıda yoluyla, ayrıca diş macunu ve ruj gibi ürünlerden alınmaları mümkün. Bedende nasıl hareket ettikleri ise henüz bilinmiyor, fakat organlara taşınmaları, hatta kan-beyin bariyerini aşmaları bile araştırmacılara göre olası. Bunun ne gibi sağlık sorunlarına yol açabileceği henüz tam olarak bilinmese de laboratuvar deneylerinde mikroplastiklerin insan hücrelerine zarar verdiği ve havadan alınan mikroplastiklerin de solunum yollarında sorunlara neden olduğu biliniyor. Alyuvarların dış zarına tutunarak oksijen taşıma kapasitesini düşürebilecekleri tahmin ediliyor. Fare fetüslerinde ise akciğerlerden kalbe, beyne ve diğer organlara yürüyebildiği tespit edilmiş. Çocuklar ve bebekler ise çok daha hassas. Diğer çalışmalar, bebeklerin dışkısında yetişkinlere kıyasla 10 kat daha fazla mikroplastik bulunduğunu gösteriyor.

Prof. Dr. Vethaak’a göre araştırma kapsamının acilen genişletilmesi, numune sayısının artırılması ve daha fazla polimer çeşidinin analiz edilmesi gerekiyor.