COVID-19 Kuşları Nasıl Etkiledi?

Gürültü kirliliği ve COVID-19 kısıtlamalarının kuşlar üzerindeki etkisini hiç düşündünüz mü? . Cornell Ornitoloji Laboratuvarı tarafından yürütülen NestWatch programı kapsamında yapılan bir çalışmayı daha önce incelemiştik (Bknz: Gece Işıkları Kuşları Erken Uyandırıyor). Hatırlarsanız daha önce yayınladğımız bir çalışmada, çevresel sorunlardan biri olan ışık kirliliğinin kuşlar üzerinde yarattığı olumsuz etkilerden bahsediyordu. Bu yazıda da önceki çalışma ile bağlantılı olarak, COVID-19 kısıtlamalarının kuşlar üzerindeki çevresel etkilerini inceleyeceğiz.

Şimdiye kadar gürültü kirliliğinin yaban hayatı üzerindeki etkisine ilişkin birçok çalışma yapıldı. Ancak bu çalışmaların sadece çok az bir kısmı rekreasyon etkinliklerinin oluşturabileceği öngörülemeyen (ne zaman ortaya çıkacağı belli olamayan) ve kesikli (durup yeniden başlayan) gürültülerin canlılar üzerindeki etkisine odaklanmıştı. Valencia Üniversitesi ve Alicante Üniversitesi’nden araştırmacılar Moors ve Hıristiyan festivallerinden kaynaklanan gürültü kirliliğinin bayağı serçelerin üreme başarısını etkileyip etkilemediğini araştırdı.

Moors ve Hıristiyan festivali, İspanyol kültürünün önemli bir parçası olan geleneksel dini bir etkinlik. Ülkede yapılan bu festivaller bir zafer kutlaması olarak görülüyor ve 250 yılı aşkın süredir düzenleniyor. Ayrıca, bu festivallerde konserlerin yanı sıra yemek yarışmalarından havai fişek gösterilerine kadar birçok etkinlik gerçekleştiriliyor. Ancak kulağa bu kadar cazip gelen bu etkinlikler yakın çevrede gürültü kirliliğine davetiye çıkarıyor olabilir!

Gürültü kirliliğinin kuşların üreme başarısı üzerindeki etkilerine odaklanalım şimdi. Öncelikle antropolojik gürültüden biraz bahsedelim. Kökeni Yunanca olan “Anthropos” (insan) ve “Logos” (bilim) kelimelerinin bir araya geldiği “Antropoloji”, insan bilimi olarak tanımlanıyor. Antropojenik gürültü ise tahmin edeceğiniz üzere insan kaynaklı gürültüler için kullanılan teknik bir terim ve başlıca iki türü var: havai fişek gibi öngörülemeyen anlık sesler ve karayolu gibi öngörülebilir kronik sesler.

Yazının başında da belirttiğimiz gibi şimdiye kadar kronik seslerin yaban hayatı üzerindeki etkisini inceleyen birçok çalışma yapıldı. Bu çalışmalar ile gürültü kirliliğinin kuşların fizyolojik yapısında olumsuz etkiler bırakıyor olmasının yanında, aslında en yaygın etkinin bu canlıların davranışları üzerinde olduğu anlaşılmış. Artan uyanıklılık, azalan yiyecek arama ve eş seçiciliğindeki değişiklikler gibi  unsurlar canlıların değişen davranışına örnek olarak verebilir. Bu farklılaşmanın türlerin üreme başarısını etkileyip etkilemediği ise araştırmaya açık bir konu olarak karşımıza çıkıyor.

Daha önce yapılan bilimsel çalışmalar gürültü kirliliğinin ebeveyn kuşun yavrularıyla yuvada geçirdiği süreyi azaltabileceğini gösteriyor ki, bunun sonucu olarak yavrular kötü kuluçka koşulları ile karşı karşıya kalabiliyor. Buna karşılık bazı çalışmalar ile anlaşılmış ki, kronik seslerin yoğun olarak bulunduğu şehirlerde yaşayan canlılar zamanla gürültülü ortama uyum sağlayabiliyor.  Ancak şunu da unutmamak gerekir; öngörülemeyen sesler aniden ortaya çıkıp kayboldukları için kuş popülasyonunun bu seslere uyum sağlaması güç oluyor. Dolayısıyla bu anlık sesler kuşlar için güçlü bir tehdit oluşturuyor.

Valencia Üniversitesi ve Alicante Üniversitesi araştırmacıları çalışmada Doğu İspanya kasabalarında her yıl düzenlenen geleneksel kutlamalar nedeniyle oluşan antropolojik gürültünün, bayağı kuşlarının üreme başarısına etki edip etmediğini belirlediler. Daha önceden de bahsettiğimiz gibi bu festivallerde özellikle havai fişekler yoğun bir şekilde kullanılıyor ve bunlar 120 ile 170 dB arasında ses çıkartıyorlar. Rock konserlerinin gürültü düzeyinin de yaklaşık 110 dB olduğunu düşünürsek aniden ortaya çıkan havai fişek seslerinin özellikle kuşlar için bir hayli korkutucu olacağı tahmin edilebilir.

Çalışmada 2019 ve 2020 yıllarında festivallerin üreme mevsiminde ve üreme mevsimi dışında olması baz alınarak Valencia bölgesindeki 10 kasabada bayağı serçelerinin üreme başarısı analiz edilmiş. Örneklemeyi gerçekleştirmek için, araştırmacılar ilk olarak şenliklerin bitiminden itibaren 15. günde ve ikinci olarak ise 30. günde genç bireylerin sayımını yapmışlar. 2019 yılında yapılan analizler sonucunda, incelenen 10 kasabada üreme mevsimi dışında yapılan şenliklerdeki genç birey sayısının, üreme mevsimi ile şenliklerin yakın tarihlerde olduğu kasabalardakine göre daha fazla olduğu görülmüş; ancak araştırmacılar 2020 yılında COVID-19 salgını nedeniyle iptal olan etkinlikleri fırsata çevirerek 2019 yılında yapmış oldukları üreme mevsiminin festival zamanına denk gelen kasabalarında tekrar sayım yapabilmişler. Sayımın sonucunda bu kasabalardaki yavru verimliliği, kontrol kasabalarındaki yani üreme mevsimi dışında festival yapan kasabalardaki yavru verimliliği ile eşit seviyede çıkmış. Buna rağmen 2020 yılındaki COVID-19 kısıtlamaları, kontrol kasabalarındaki yavru verimliliği üzerinde olumlu bir etkisi olmamış.

Sonuç olarak şu soru aklımıza gelebilir: Peki, neden COVID-19 kısıtlamaları nedeniyle festivallerin iptal edildiği yerlerde üreme başarısı artarken, aynı kısıtlamaların olduğu kontrol kasabalarındaki türlerin üreme başarısı üzerinde bir etkisi olmadı? Açıkçası, bu durum yiyecek bulma ve/veya diğer çevre kirliliği sorunları gibi kuş habitatlarını etkileyen diğer etmenlerle ilgili olabilir.

Son olarak araştırmacılar, geleneksel festivallerin önemli bir kültürel miras olduğunu vurguluyor; buna karşın bu festivaller nedeniyle oluşan gürültü kirliliğinin bölgedeki kuş popülasyonu üzerinde olumsuz etkilerinin olabileceğini de belirtiliyorlar. Bu nedenle, hem kronik hem de anlık seslerden oluşan gürültü kirliliğini önlemek için, hükümetlerin ve/veya yerel makamların yalnızca bu sorunları tanıması değil, aynı zamanda bu festivaller sırasında gürültü kirliliği seviyelerine ilişkin sıkı denetim düzenlemelerini hayata geçirmek için çalışması gerekiyor.