Uzaydan Taze Taze Taşlar Geldiii!

Chang’e 5 (Çin)

Kırk yıldan fazla süredir ilk kez insanlık Dünya’ya Ay yüzeyinden taş örnekleri indirdi.

Çin uzay programına ait Ay kapsülü Chang’e 5, 16 Aralık günü, 1976 yılından beri ilk kez, Ay’dan taze kaya örnekleriyle, Güneş Sistemi’nin tarihine yeni bakış açıları sunmak üzere Dünya’ya geri döndü.

Kapsül daha önce yörünge modülünden ayrılmıştı ve paraşütlerini açıp yere inmeden önce hızını azaltmak için Dünya atmosferinden bir sekme gerçekleştirmişti. Kurtarma işleminin ardından, kapsül ve numune yükünün sökme ve analiz sürecini başlatmak için Pekin’deki uzay programının kampüsüne gönderildi.

Chang’e 5’in dört modülünden ikisi 1 Aralık’ta Ay’a inmişti. Güneş enerjisiyle çalışan arazi aracı, çevresinin ölçüsünü almak için kameralar, yere nüfuz eden radar ve bir görüntüleme spektrometresi ile donatıldı. Ancak arazi aracının asıl işi, sonraki iki gün boyunca yoğun şekilde yaptığı gibi, yüzeyden ve 2 metre altından örnekleri toplamaktı.

3 Aralık’ta, bu Ay malzemesi, diğer iki Chang’e 5 modülüyle (bir yörünge aracı ve bir dönüş kapsülü) buluşmak üzere yüzeyden fırlatıldı. 12 Aralık’ta, yörünge aracı ve dönüş kapsülü, İç Moğolistan’a inişleriyle sonuçlanan Dünya’ya geri dönüş yolculuğuna başladı.

Yeni toplanan kayaların, daha önce ABD ve eski Sovyetler Birliği tarafından elde edilenlerden milyarlarca yıl daha genç olduğu düşünülüyor ve ayın tarihine ve güneş sistemindeki diğer cisimlere yeni bakış açıları sunuyor.

Örneklerin yaş ve kompozisyon açısından analiz edilmesi ve diğer ülkelerle paylaşılması bekleniyor. Yaşları, Ay’ın tarihinin kabaca bir milyar ila üç milyar yıl öncesinde bulunan bilgi boşluğunu doldurmaya yardımcı olacak.

Hayabusa 2 (Japonya)

 Hayabusa2 uzay aracı, Ryugu adlı Dünya’ya yakın sayılabilecek bir asteroide ulaşmak üzere 2014 yılında fırlatıldı. Araç, 2018’de Ryugu’ya vardı ve geçen yıl örnek kapsülünü Dünya atmosferine bırakmak için ayrılmadan önce asteroidi gözlemlemek ve örneklemek için yaklaşık bir buçuk yıl geçirdi. 5 Aralık’ta, bu kapsül Avustralya’daki Woomera Yasaklı Bölgesine indi; görevi yürüten Japonya Havacılık ve Uzay Araştırma Ajansı’ndan (JAXA) bilim insanları, daha sonra kapsülü Japonya’ya uçurdu.

Bilim insanları daha sonra üç numune bölmesinden birini açtılar ve oldukça fazla miktarda asteroit tozu içerdiğini doğruladılar. Bu bölmeler Hayabusa2 uzay aracının iki toplama manevrası sırasında yakaladığı Ryugu’nun parçalarını yönlendirdiği yerler.

Bu örnekleme girişimlerinden biri sırasında uzay aracı, asteroidin yüzeyinden kayalar yakaladı; ikincisinde ise, yeraltı malzemesini ortaya çıkarmak için asteroide bir bakır mermi attı. Toplanan tüm örnekler, bilim insanlarının uzayın sert ortamının Ryugu’nun yüzeyini nasıl etkilediğini anlamalarına yeterli gelecektir.

Araştırmacılar, asteroidin yeraltından alınan numunelerin milyarlarca yıl öncesinden uzay radyasyonu ve diğer çevresel faktörlerden etkilenmeyen bilgiler sağlayabileceğini umuyorlar. JAXA bilim insanları, Güneş Sistemi’nde nasıl dağıldıklarını ve Dünya’daki yaşamla ilişkili olup olmadıklarını öğrenmek için örneklerdeki organik maddelerle özellikle ilgilendiklerini söylüyorlar.

Japonya’daki çalışmaların ardından, örneklerin bir kısmı 2022’den başlayarak ek araştırmalar için diğer uluslararası uzay ajanslarıyla paylaşılacak.

Bu arada Hayabusa2, Dünya’ya doğru yönelen meteorlara karşı olası savunma yöntemlerini araştırmak için başka bir asteroide doğru 11 yıllık bir yolculuğa başladı.

Ve Diğerleri

 Hayabusa2, ve Chang’e 5 dışında, NASA’nın OSIRIS-REx uzay aracı Ekim 2020’de asteroit Bennu ile buluştu. Çin, geçen yaz Mars’tan örnek getirmek üzere yola çıkan Tianwen-1 görevini başlattı. Gelecekteki uzaydan örnek getirme görevleri arasında Rusya’nın 2021’de Ay’a fırlatılması planlanan Lunar-25 aracı da yer alıyor.

Bunlardan daha önce ise NASA’nın Stardust ve Genesis görevleri, 2000’li yıllarda gezegenler arası materyal toplamıştı. JAXA’ya ait Hayabusa2’nin selefi Hayabusa, 2010 yılında asteroid Itokawa’dan Dünya’ya örnekler getirdi. JAXA ayrıca Mars’ın uydusu Phobos’tan örnek geri getirecek bir görev üzerinde çalışıyor.