Neden Saçların Beyazlamış Arkadaş?
İşte bir gün daha başlıyor. Elinizi yüzünüzü yıkamak için yataktan kalkıyorsunuz. Yüzünüze bir avuç suyu çarpıp tam havluya ulaşacakken burnunuz aynaya doğru yaklaşıyor. O da ne? Sağ şakağınızın üstünde beliren bir tutam beyaz saç.
Saçın beyazlaması genetik mi? Stresten dolayı mı başımıza geliyor? Yoksa daha hızlı yaşlandığınızın bir göstergesi mi?
Harvard Üniversitesi araştırmacıları bu konuda sempatik aktivasyonu suçluyor. Kök Hücre ve Rejeneratif Biyoloji Bölümü’nden Dr. Bing Zhang ve ekibine göre, sempatik sinir sisteminin uyarılması bedende kaç – savaş tepkisini tetikleyerek saç foliküllerinde pigment yenileyen kök hücrelerde geri dönüşü olmayan bir hasara yol açıyor.
Kortizol mu?
Akut stres tepkisindeyken beden kortizol üretir. “Stres hormonu” adı da verilen kortizol, böbrek üstü bezlerde yapılan bir steroit hormonudur.
Araştırma ekibi saçın beyazlamasında stresin nasıl bir rol oynadığını anlamak için birtakım deneyler yaptı. Araştırmacılar ilk olarak saçın beyazlamasının sebebi olarak bağışıklık sisteminin pigment yapan hücrelere saldırması üzerine bir hipotez geliştirdiler. Bu hipotezi test ettiler fakat herhangi bir kanıt bulamadılar. Hatta bağışıklık hücresi alınmış farelerde bile saçın/tüylerin beyazladığını. Daha sonra, farelerin böbrek üstü bezlerini aldılar ve kortizol üretimi olmadığında saçın beyazlamasının durup durmadığına baktılar. Ancak, fareler stres altındayken de saçların beyazlaması sürdü.
Kafa karıştıran sonuçların ardından, araştırmacılar sempatik sisteminin uyarılmasının etkilerini daha yakından çalıştılar. Herhangi bir şeyi tehlikeli olarak algıladığımızda, duyguların işlenmesinde görev alan amigdala hipotalamusa tehdit sinyali gönderir. Hipotalamus da bedenle otonom sinir sistemi aracılığıyla iletişime geçer. Otonom sinir sistemi (OSS) tansiyon, nefes ve kan damarlarının genişleyip ve küçülmesi gibi bilinçli olarak müdahale edemediğimiz fonksiyonları kontrol eder.
Tehdit edici bir durumla karşılaşıldığında, OSS’nin bir dalı olan sempatik sinir sistemi çoğumuzun da bildiği “kaç ya da savaş” tepkisini tetikler. Sonuç olarak, böbrek üstü bezleri kana adrenalin veya epinefrin pompalar. Kandaki adrenalin kalp atışlarının hızlanması ve tansiyon yükselmesi gibi fizyolojik değişimlere yol açar.
Bu çalışmanın gösterdiğine göre, sempatik sinirler aynı zamanda saç foliküllerine doğru da uzanıyor. Kendimizi stres altında hissettiğimizde bu sinirler norepinefrin adında bir hormon daha salgılar. Araştırmacılara göre, norepinefrinin saç foliküllerinde salgılanması kök hücreleri uyararak çoğalmalarına yol açar. Kök hücreler yuvalarını, yani folikülün içinde yaşadıkları özel alan – terk ettiklerinde ya pigment üreten hücrelere dönüşürler ya da deriye doğru ilerlerler. Kök hücrelerin farklı alanlara yaptığı göç yuvayı boşaltır ve pigment üreten hücrelerin üretimini durdurur.
Dr. Ya-Chieh Hsu şöyle açıklıyor, “Sadece birkaç gün sonra tüm pigment yenileyen kök hücreler kayboldu. Bir kez kaybolduklarında, artık pigment yenileyemezsiniz. Zarar kalıcıdır.”
Sonuç olarak, araştırmacılar norepinefrinin saç foliküllerinde salgılanmasının saçı beyazlaştırdığını öne sürüyor.
Stresi azaltmanın yolları
Saç beyazlaması sempatik sinir sistemi (SSS) uyarılmasından kaynaklanıyorsa, stres azaltan teknikleri hayatımıza sokarak SSS uyarılmasını rahatlamamıza yardımcı olacak aktivitelerle dengeleyebiliriz.
Fiziksel aktivitenin stresi azalttığını araştırmalar sürekli olarak gösteriyor. Harvard Health Publishing’e göre, yürümek hem kaslardaki gerginliği hafifletiyor hem de daha derin soluk alıp verebilmeyi sağlıyor.
Arkadaşlarınız ve aileniz tarafından desteklenmiş hissediyor musunuz? Sosyal destek stresi hafifletmenin en iyi yollarından biri. Stres-tamponu teorisine göre, arkadaşlar, eşler ve sevdiklerimiz kronik stresin zorlayıcı etkilerine karşı bir kalkan oluşturuyor.
Dr. Zhang ve ekibinin çalışması gösteriyor ki, stres bedendeki birçok farklı sisteme etki ediyor. Bizi destekleyen aktivitelere yatırım yaparak stresi azaltabilir ve günlük zorluklarla daha becerikli bir şekilde baş edebiliriz – saçımız ister beyaz olsun ister olmasın.
REFERENCES
- 1. Bing Zhang, Sai Ma, et. al,. Hyperactivation of sympathetic nerves drives the depletion of melanocyte stem cells. Nature, 2020; DOI: 10.1038/s41586-020-1935-3
- 2. https://news.harvard.edu/gazette/story/2020/01/new-findings-suggest-how-stress-may-trigger-gray-hair/
- 3. https://www.hormone.org/your-health-and-hormones/glands-and-hormones-a-to-z/hormones/cortisol
- 4. https://www.health.harvard.edu/staying-healthy/understanding-the-stress-response