Süpermen için tehlike çanları!

Seksen yılın çizgiroman kahramanı, gişe rekorları kıran filmleriyle, oyuncaklarıyla, mavi giysisi, kırmızı pelerini ve hele hele göğsündeki koskoca “s” harfinden oluşan kırmızı sarı armasıyla  Amerikan kültürünün bir ikonu haline gelmiş bulunan Süpermen’in (Superman) başı dertte olabilir. Çünkü bilimciler, süperkahramanın inanılmaz gücünü bir anda sıfıra indiren kristalin nasıl sentezleneceğini buldular – ufak bir farkla.

Fanteziye sınır yok

Çeşitli  yazarlarca değişik versiyonları üretilmiş olsa da Superman’ın ortaya çıkış öyküsü kaba hatlarıyla benzeşiyor. Kütlesi ve dolayısıyla kütleçekimi Dünya’nınkinden kat kat fazla olan Krypton gezegeni  yıldızının süpernova patlamasıyla yok olmak üzereyken bir bilimci olan babası tarafından bir roketle Dünya’ya gönderilir. Çiftçi bir karı-koca tarafından bulunan çocuk Clark Kent adıyla büyütülür. (Dünya’nınki giibi) sarı bir yıldızın enerjisini  soğuran ve depolayan vücudunun sağladığı olağanüstü yetenekleri (süper gücü, uçma yeteneği, X-ışını ve yakıcı görüş, kurşuna, ateşe, radyasyona direnç, insanüstü duyu algılama yeteneği, dondurucu ve yakıcı olabilen güçlü nefes  vb.) kısa sürede ortaya çıkan çocuk, büyüyünce bu yeteneklerini gazeteci Clark Kent görüntüsüyle gizlediği gerçek kimliğiyle, insanlığa ve adalete yardıma adar.

Düşmansız olmaz

Eh tabii, koca bir endüstriye itki  ve esin veren bir öykü, düşmansız olmaz. Öykünün evrimi sırasında teknolojinin aldığı mesafelere koşut olarak çeşitlenen ve düzeyi artan olağanüstü güçleri gibi çeşitlenen düşmanlarının(çılgın bilimci Lex Luthor, insansı robot Brainiac vb.) kullandığı silahların en klasiği ve bilineni öyküde anayurdu Krypton’u yok eden süpernova patlamasında füzyon yoluyla sentezlenen kriptonit (kryptonite) adlı kristal. Kahramanımız “yeşil kriptonit” kristaline yaklaşınca, bu kristalden yayılan radyasyon,  sarı güneşin elektromanyetik radyasyonunu depolayarak süpergüçlerine temel olan enerjiiye dönüştüren hücresel faaliyetlere ket vuruyor ve yolaçtığı fiziksel acıların yanı sıra Süpermen’in olağanüstü güçlerini de etkisizleştiriyor.

Kriptonit yok, kriptoksit versek?

Peki, kendisine atfedilen fantastik etkiler bir tarafa, hayali bir gezegenin felaketli sonunun ürünü kriptonit kristali Dünya gibi sıradan bir gezegende de var olabilir mi? Yeni bir çalışmaya göre yanıt, hem evet, hem hayır.

Neden “hayır? Çünkü, bir kere fantezideki kristalin isim babası kripton, periyodik tabloda 36 atom numarasıyla yer alan, “soy gaz” özelliğinde bir element.  Yani, normal koşullarda stabil kimyasal bileşenler kuramıyor. İkincisi, “kriptonit” adı kripton ve nitrojen (azot) bileşimini çağrıştırıyor ki, zaten böyle bir bileşim olamıyor.

“Evet” nasıl oluyor? Çizgi romandaki adı “kriptoksit” olarak değiştirilirse. Çünkü, Polonya Bilimler Akademisi  Fiziksel Kimya Enstitüsü’nden iki teorik fizikçinin Scientific Reports dergisinde yayımlanan öngörülerine göre, yüz milyonlarca atmosferlik basınç altında kripton ve oksijen atomları, “kripton monoksit” denen kristal bir yapı oluşturabiliyorlar.

Süpermen şimdilik güvende; ama…

Bununla birlikte, Dr. Patrick Zaleski-Ejgierd’e göre Süpermen’in hemen paniğe kapılmasına gerek yok. Çünkü böyle basınçlar ancak gezegenlerin çok derinlerinde varolabilir ki, o kadar derinlerde de zaten ne oksijen ne de kripton bulunabilir.

Ama efsane kahraman çok da rahatlamamalı, çünkü iki bilimciye göre bu basınçlar, “elmas örsler” kullanılarak günümüz laboratuarlarında rahatlıkla oluşturulabilir. Gerçi bir kez oluştuktan sonra kripton monoksit (krO) ya da değişik bir kristal versiyonu olan kriptontetroksit  (KrO4) daha düşük basınç düzeylerinde de var olabiliyorlar, ama Dünya’daki düşük atmosfer basıncında hemen bozuluyorlar.

Bu durumda görünen o ki, Süpermenimiz olağanüstü güçlerine güvenip Dünya’dan fazla uzaklaşmamalı ya da düşmanlarını kovalamak için gezegenin derinliklerine dalmamalı. Ne olur, ne olmaz…

Raşit Gürdilek