Plastik Kirliliğine Çözüm Tırtıllar mı?

Bilim insanı olmak yeterince havalı, bir de amatör uğraşınız sayesinde tesadüf eseri bir keşif yapar da dünyanın ciddi sorunlarından birine potansiyel bir çözüm üretirseniz “havalı olmak” terimi yepyeni bir boyut kazanıyor olsa gerek! İspanyol bilim insanı Federica Bertocchini’nin başına gelen şey tam olarak bu işte. Amatör olarak arıcılıkla uğraşan bu bilim insanı, kovanlarını zararlı larvalardan kurtarmaya çalışırken, söz konusu canlıların aslında epeyce yararlı olduklarını keşfediverdi.

Petek kurdu ya da balmumu güvesi olarak bilinen Galleria mellonella, arı kolonilerinde en yaygın görülen parazit canlılardan biri kabul ediliyor. Kovanların içine bıraktığı yumurtaları burada açılıyor ve larvaları da peteklerdeki balmumunu yiyerek gelişiyor.

Ancak görünen o ki, bu tırtılların vücutlarında ürettikleri bir madde, paketlemede ve alışveriş torbalarında kullanılan plastiğin yapısındaki kimyasal bağları parçalayabiliyor, üstelik oldukça yüksek bir hızda! Bertocchini bu fenomeni, tırtılları geçici bir süreliğine plastik alışveriş torbasına koyduğunda keşfetmiş, çok kısa bir süre sonra torbanın her yerinde delikler olduğunu görerek.

Bunun sonrasında, zamanlı bir deney yürüten Bertocchini ve çalışma arkadaşları, yüz kadar tırtılı plastik torbaya koyduklarında sadece 40 dakika sonrasında deliklerin açılmaya başladığını ve 12 saat sonunda da torbanın plastik kütlesinde kayda değer bir azalmanın görüldüğünü kaydettiler. Bu, yakın zamanda yapılan diğer keşiflere kıyasla son derece yüksek bir ayrıştırma hızı.

Araştırmacıların bir sonraki adımı, plastiğin bünyesindeki kimyasal bağların kırılıp kırılmadığını göstermek için spektroskobik analiz yapmak oldu. Tırtılların gerçekten de polimer zincirlerini kırarak monomerlerine ayrıştırdıklarını, polietileni etilen glikole dönüştürdüklerini gördüler. Daha sonra tırtılların bir kısmını ezerek polietilen yapıdaki torbalara sürdüler ve benzer sonuçlar elde ettiler. Böylece, plastiği ayrıştıran şeyin sadece tırtılların çiğneme mekanizması olmadığını, bir enzim aracılığıyla kimyasal bağların kırıldığını onaylanmış oldular. Şimdiki hedefleri, bu enzimi izole edebilmek.

Polietilen paketleme sektöründe yaygın olarak kullanılan bir madde ve Avrupa genelinde plastik ürünlerin yüzde 40’ında kullanılıyor. Dünya çapında her yıl yaklaşık bir milyar plastik torba kullanılıyor ve bunların büyük bir kısmı da atık sahalarında toplanıyor. Buradaki ayrışma süreleri 100 ila 400 yıl arasında değişiyor ve ayrıştıklarında ortaya çıkan küçük parçalar bile çevre kirliliği yaratmaya yetiyor.

Araştırmacılar, bu keşfin, bir sürü farklı habitat ve türü tehdit eden plastik kirliliğiyle mücadele edebilmemiz için yeni bir biyoteknolojik yaklaşımı ortaya çıkarabileceğini düşünüyorlar.