Neandertaller Konuşabiliyor muydu?

Dil ve konuşma yetisine, yani karmaşık bir iletişim sistemine, bizden önce yaşamış atalarımızın sahip olup olmadığı, Homo sapiens’in evrimi üzerine çalışan bilim insanlarının uzun yıllardır kafa yorduğu önemli sorulardan biri. Herhangi bir cevaba ulaşmanın tek yolu fosilleri incelemekten geçtiği için de, oldukça çetrefilli bir araştırma alanı. Nature Ecology and Evolution’da yayımlanan yeni bir araştırma, Neandertallerin nasıl işittiğine ışık tutarak, nasıl iletişim kurduklarına dair bir dizi sonuca varmayı başardı. Böylece, konuşma ve konuşulanları duyma yetisine sahip olduklarını belirledi. Çeşitli ülkelerden disiplinlerarası bir ekibin neredeyse 20 yıldır sürdürdüğü araştırmalar, böylece meyve vermeye başladı.

İnsan kulağı, yaklaşık 20 Hertz (Hz) ile 20.000 Hertz (20 KHz) arasındaki titreşimleri duyabilecek şekilde evrimleşmiştir (Adını Heinrich Rudolf Hertz’den alan bu birim, bir saniye içinde tekrarlanan dalgalanmaları ölçme birimidir. Genelde elektrik akımı, elektromanyetik dalgalar ve ses ölçümlerinde kullanılır). Fakat hayatta kalmak için en önemli frekans aralığı, yaklaşık 5 Khz’e kadar olan konuşma seslerinin yer aldığı aralık olarak kabul edilebilir, çünkü evrim sürecinde ekip olarak hareket etmeyi sağlayan temel şey, bireyler arasındaki sesli iletişimdir.

Araştırmacılar, Homo sapiens, Neandertal ve Neandertallerin atası olarak kabul edilen Atapuerca (İspanya) fosillerinin kulak yapısını yüksek çözünürlüklü CT taramaları sayesinde üç boyutlu olarak yeniden canlandırdı. Kafatası örnekleri sayesinde oluşturulan bu üç boyutlu modellerin sağladığı verileri de özel bir yazılıma yükleyerek, 5Khz’e kadar olan sesleri duyma becerilerini ortaya çıkardı. Sonuçlara göre Neandertaller, ataları Atapuercalılar’a kıyasla 4-5 KHz aralığını daha iyi duyuyordu. Bu da, Homo sapiens’e daha yakın bir fizyolojik yapıya işaret ediyor.

Ayrıca, araştırmacılar, üç boyutlu modellerin sağladığı veriler sayesinde her türün azami duyarlılık frekans aralığını da belirlemeyi başardı. Bu aralık ne kadar genişse, sözlü iletişimde kullanılabilecek sesli işaretlerin belirginliği ve çeşitliliği de o kadar yüksek oluyor. Böylece, kısa bir süre içinde açık bir mesaj iletme becerisi sözlü iletişimin verimini artırıyor. Neandertallerin, bu beceride de modern insanlara daha yakın fizyolojik özelliklere sahip olduğu tespit edildi.

Araştırmacılardan Mercedes Conde-Valverde, bunun çok önemli olduğunu vurguluyor: ‘‘Benzer işitme yetileri, özellikle de azami duyarlılık frekans aralığı, Neandertallerin modern insanlar kadar karmaşık ve başarılı bir iletişim sistemine sahip olduğunu gösteriyor.’’

Bilim insanları, çalışmanın başka bir ilginç sonuç daha ortaya çıkardığını belirtiyor, bu da Neandertallerin atalarına kıyasla daha fazla sessiz harf kullanmış olması. Sessiz harfler, sözlü işaretlere daha fazla bilgi yüklemeyi sağlıyor ve aslında modern insan konuşmasını ve dilini, neredeyse tüm diğer primatlardan ayıran en önemli özellik.

Sonuç olarak, Neandertallerin insanlara benzer sesler çıkarma becerisine sahip olduğu ve işitme duyularının da bu sesleri algılayacak biçimde evrimleştiği söylenebilir. Evrim sürecindeki bu değişim, arkeolojik kanıtlarla da paralellik gösteriyor. Taş aletler kullanmak, ateşin ehlileştirilmesi ve olası sembolik uygulamalar, yani karmaşık davranış biçimlerinin ortaya çıkması, konuşma ve işitme becerilerinin fosil kayıtlarıyla eşzamanlı görünüyor.

İspanya’daki Universidad de Alcala araştırmacılarından Ignacio Martinez, “Neandertallerin konuşma becerilerine ilişkin yüz yıllık bir soruya nihai cevaplar getirmeyi başardık” diyor.