Menopozun Sırrı

Bildiğimiz kadarıyla dünya üzerinde menopoza giren dört tür var: insanlar, katil balinalar, kısa yüzgeçli kılavuz balinalar ve yalancı katil balinalar. Sorumuz şu: Bu eşine az rastlanır biyolojik süreç, nasıl ortaya çıkmış ve bu dört türün dişilerini nasıl etkilemiş? Yeni çalışma, menopoz ile alakası olmayan bir türü, şişe burunlu yunusları inceliyor ve sorunun cevabına odaklanıyor.

Şişe burunlu yunuslar, pek çok memeliden daha uzun süre yavrularının bakımını üstleniyor; 8 yıldan fazla… Menopoza giren söz konusu deniz memelilerine çok benzeyen bir tür olduklarından, bu güler yüzlü arkadaşlarımız araştırılmaya değer bulunmuşlar.

Ana yüreği

Ekip, bunun için özel bir veri setine yönelmiş. Batı Avustralya’daki Monkey Mia açıklarında yaşayan ve 34 yıl boyunca gözlemlenen 229 dişi yunusa ve onların 562 yavrusuna odaklanmışlar. Dişileri çoğunlukla ilk kez 11 yaşında yavrulayan bu türün, daha sonraki yıllarda giderek açılan aralıklarla ve genellikle 40’lı yaşlarının başına dek yavrulamaya devam ettiğini fark etmişler. Bu türün 40’larının ortalarına/sonlarına dek yaşadığını da not düşelim.

Yaşlı annelerden doğan yavruların, genç annelerden doğan yavrulara oranla ölmeye meyilli oldukları araştırma sırasında gözden kaçmamış. Bu yavrular genellikle 3 yaşına geldiklerinde ölüyorlarmış. Yaşlı anneler de, son doğan yavrularının yaşamasını garantileyebilmek için, bakım sürelerini uzatıyor ve sütten daha geç kesiliyorlarmış. Sıradan yunus anneler emzirmeye dört yıl boyunca devam ederken, yaşlı analar bu süreci 5 yıla, hatta kimi durumda 8 yıla çıkarabiliyorlarmış.

“Bu uzatılmış annelik süreci, yaşla birlikte azalan üretkenlikle el ele verdiğinde, menopozun oluşmasına zemin hazırlamış olabilir” diyor araştırmacılar. Çünkü daha sonra doğan yavrunun ölüm riskinin yüksek olması nedeniyle, anne üremeye devam etmek yerine, enerjisini onu korumaya harcıyor. Bu nedenle, üremeyi durduracak şekilde bir evrimsel mekanizma geliştirmiş olabilirler.