12 milyar Güneş kütlesindeki devden güç alan kuasar 420 trilyon Güneş kadar ışık saçıyor
Beijing Üniversitesi ve Arizona Üniversitesi gökbilimcilerinin yönetiminde uluslararası bir ekip, şimdiye kadar bilinen en büyük kütledeki karadelikle, gücünü ondan alan en parlak kuasarı keşfetti.
Kuasarlar, merkezlerinde yer alan ve çevrelerindeki gaz ve yıldızları yutan dev kütleli aktif karadelikler nedeniyle çok parlak ışık saçan gökadalara deniyor. Duyarlılıkları giderek artan gözlem araçlarıyla yapılan mega taramalar sayesinde bu kuasarlardan şimdiye kadar 200.000 kadarı keşfedilmiş bulunuyor. Yeni keşfedilen ve SDSS J0100+2802 adıyla kaydedilen kuasarsa 12,8 milyar ışık yılı uzaklıkta. Yani evreni ortaya çıkaran Büyük Patlama’dan yalnızca 900 milyon yıl sonra oluşmuş.
Bulgularını Nature dergisinin 26 Şubat sayısında yayımlayan ekip, kuasarın Güneş’in 420 trilyon katı parlaklıkta ışık yaydığını belirlemiş. Bu parlaklık, halen uzaklık rekorunu elinde tutan, 13 milyar ışıkyılı uzaklıktaki bir başka kuasarın parlaklığının yedi katı. Merkezdeki dev karadeliğin kütlesi 12 milyar güneş kütlesi olarak hesaplanmış. Kendi gökadamız Samanyolu’nun merkezindeki devin kütlesiyse, yalnızca 4 milyon güneş kütlesi.
Araştırmacıları şaşırtan, yıldızlarla gökadaların yeni yeni oluşmaya başladığı evrenin ilk çağlarında bir karadeliğin böylesine büyük bir kütleyi nasıl olup da kazanabildiği.
Dev kütleli karadelikler çevrelerindeki gaz bulutlarıyla yıldızları yutarak beslenirler. Karadeliğin muazzam kütleçekimine yakalanan gaz ve toz, “olay ufku” denen geriye dönüşü olmayan bir eşikten içeri düşmeden önce, karadelik çevresinde bir disk oluşturur ve bu disk içinde dolanıp olay ufkuna yaklaşan madde muazzam hızlara ulaşarak ısınır ve X-ışınları yaymaya başlar. Bu ışınlar öylesine şiddetlidir ki, oluşturdukları basınç, diskteki maddenin önemli bir bölümünü dışarı iterek karadeliğin ziyafetini sınırlar.
Araştırmacılar, yeni keşfedilen kuasar ve ağır sıklet şampiyonu, SDSS J0100+2802’nin, evrenin ilk dönemlerinin dinamiğine yeni ve güçlü bir ışık tutacağını umuyorlar.
REFERENCES
- 1. “Found: Ancient, super-bright quasar with massive black hole”, Carnegie Institution, 25 Şubat 2015
- 2. “Astronomers find impossibly large black hole”, Australian National University, 25 Şubat 2015
- 3. “Monster black hole discovered at cosmic dawn”, University of Arizona, 25 Şubat 2015