Gözler Ruhun Aynasıdır. Peki Ya Zekâ?

Göz bebeklerimiz ışığa tepki veriyor; etrafımız çok aydınlıksa küçülüyor veya çok karanlıksa daha iyi görebilmek için büyüyor. Fakat, heyecan, yorgunluk, dikkat gibi sebeplerle de boyu değişebiliyor. Hatta yalnızca göz bebeklerinin hareketlerine göre bir insanın yalan söyleyip söylemediğini anlamak bile mümkün. Peki, birinin göz bebekleri, o insanın ne kadar zeki olduğunu söyleyebilir mi? Georgia Teknoloji Enstitüsü araştırmacılarına göre, evet. Göz bebekleriniz ne kadar büyükse, akıcı zekâ, işler bellek ve dikkat kontrol becerileriniz o kadar güçlü. Bu, tabii ki karanlıkta daha zeki olduğumuz anlamına gelmiyor. Araştırmalarda temel alınan göz bebeği çapı, ‘‘taban’’ adı verilen ve bakışların sabit tutulduğu belirli bir süre boyunca göz bebeği çapındaki değişimin bir ortalaması. (İnsanlarda gözbebeğinin çapı 2 ile 8 mm arasında değişiyor ve göz bebeğinden içeri giren ışık retina tarafından emildiği ve geri yansımadığı için rengi siyah.)

Bugüne kadar, göz bebeği çapının bilişsel becerilerle nasıl bir ilişkisi olduğuna dair birçok araştırma yürütülmüş olsa da, bunların büyük bir kısmı birbiriyle çelişen sonuçlara ulaşmış ve çoğu zaman deneylerde tekrar eden sonuçlar almayı başaramamıştır. Bunun bir sebebi deney gruplarının küçük olması. Diğer bir sebebi ise, yeni araştırmanın yürütücülerine göre, deneyler sırasında kullanılan ortam ışığındaki tutarsızlık. Bu sebeple, bilişsel becerilerle göz bebeği çapının ilişkisini inceleyen araştırmacılar, önce ışık kaynağının gücünü sabitlemiş.

18 ile 35 yaş arasında 500’den fazla kişinin katıldığı iki deneyde, katılımcıların göz bebeği çapını ölçen özel kameralar ile güçlü bilgisayarlar kullanılmış. Göz bebeği ve korneadan yansıyan ışığı yakalayan kameralar sayesinde, her katılımcı için önce bir taban göz bebeği çapı belirlenmiş. Böylece, ölçümlerde karşılaştırma için kullanılabilecek temel değerler saptanmış. Ölçüm sırasında, deneklerin akıcı zekâsı, yani yeni bir problem karşısında hızlı ve esnek bir tepki oluşturma becerisi, işler bellek, yani bilgiyi belirli bir süre boyunca hafızada tutma kapasitesi ve dikkat kontrolünü değerlendiren çalışmalar yürütülmüş. Sonuç olarak, taban göz bebeği çapı ne kadar büyükse, bu görevleri yerine getirme becerisinin de o kadar yüksek olduğu belirlenmiş. Ayrıca, yaş ilerledikçe gözbebeği çapının küçüldüğü de belirtiliyor ve testlerde alınan sonuçlar da bu paralelliği doğruluyor. Deneylerde en yüksek sonuçları alanlarla en düşük sonuçları alanların taban gözbebeği çapındaki farkın, çıplak gözle bile görülebildiği belirtiliyor.

Peki bu bağlantının sebebi nedir?

Araştırmacılar bu deneylerde doğrudan bir sebep sonuç ilişkisi kurmayı hedeflememiş olsa da, bu durumun üst beyin sapında yer alan locus coeruleus adlı, merkezi sinir sistemine bağlı küçük bir bölgeyle ilişkisi üzerinde duruluyor. Bu, göz bebeğindeki değişimlerin yanı sıra, karmaşık görevleri yerine getirme becerisinde de yer aldığı düşünülen bir bölge. Beynin birbirinden uzak bölgelerinin bir arada çalışmasını sağlıyor; algı, dikkat ve hafızayla bağlantılı işlemleri düzenleyen bir kimyasal salgılıyor. Araştırmacılara göre, iyi işleyen bir locus coeruleus’un, göz bebeği çapı ile bilişsel beceriler arasında bir bağlantı sağlayabileceğini düşünüyor.