Fosil Galaksi

Sloan Digital Sky Survey’in Apache Point Gözlemevi Galaktik Evrim Deneyi’nden (APOGEE) toplanan verileri inceleyen bilim insanları, Samanyolu’nun derinliklerine gizlenmiş, “fosil galaksi” dedikleri bir yapıyı keşfettiler. Bilim insanları, bu fosil galaksinin, yaklaşık 10 milyar yıl önce, henüz emekleme dönemindeki Samanyolu ile çarpışmış olabileceğini söylüyor. Fosil galaksi Herakles olarak adlandırıldı.

Monthly Notices of the Royal Astronomical Society‘de yayımlanan bu sonuç, Samanyolu’nun bugün bildiğimiz haline nasıl geldiğine dair anlayışımızı sarsabilir.

Herakles, galaksimizdeki 500 binden fazla yıldızın okumalarını kaydeden APOGEE tarafından toplanan yakın kızılötesi veriler kullanılarak keşfedildi. Araştırma ekibine göre, spektrumun kızılötesi bandı gerekliydi çünkü Samanyolu’nun merkezi, görünür ışığı engelleyen yıldızlararası tozla dolu. Bilim insanları, yıldızların kimyasal bileşimine ve hızlarına bakarak, iki galaksi çarpıştığında Herakles’i oluşturan yıldızları, Samanyolu’na ait yerli yıldızlardan ayırabildiler.

Herakles’in kalıntıları, Samanyolu’nun küresel halesinin yaklaşık üçte birini oluşturuyor. Ama Herakles’ten kalan yıldızlar ve gaz, galaktik halonun bu kadar büyük bir yüzdesini oluşturuyorsa, neden onu daha önce görmedik? Cevap, Samanyolu’nun derinliklerindeki konumunda yatıyor.

Herakles gibi bir fosil galaksiyi bulabilmek için on binlerce yıldızın ayrıntılı kimyasal yapısının ve hareketlerinin incelenmesi gerekiyor. Samanyolu’nun merkezindeki yıldızlar için bunu yapmak özellikle zor, çünkü yıldızlararası toz bulutları tarafından gizlenmekteler. APOGEE, bu tozu delip Samanyolu’nun kalbini her zamankinden daha derinden görmemizi sağlıyor.

APOGEE bunu, tozla gizlenen görünür ışık yerine yakın kızılötesi ışıkta yıldızların tayflarını gözleyerek mümkün kılıyor. On yıldır gözlemlerine devam etmekte olan APOGEE, ömrü boyunca, önceden tozla kaplı olan merkezi de dahil olmak üzere, Samanyolu’nun her yerinde yarım milyondan fazla yıldızın tayf analizini kaydetti.

İncelenen on binlerce yıldızdan birkaç yüzünün çarpıcı biçimde farklı kimyasal bileşimlere ve hızlara sahip olması, bu yıldızların ancak başka bir galaksiden gelmiş olabileceğine işaret ediyordu.

Samanyolu, yaşamı boyunca soğurduğu daha küçük galaksilerle birçok çarpışmadan oluşmuştur ve bu galaksilerin kalıntıları Samanyolu’nun halesinde görülebilir; ancak Herakles’in galaksinin merkezindeki konumu, galaksimizin tarihinin erken dönemlerinde çarpıştıklarını gösteriyor. Daha da önemlisi, araştırmacılar Herakles’in Samanyolu’nun tümünün kütlesinin üçte birini oluşturduğunu tahmin ediyorlar, bu da benzer büyük sarmal gökadaların çoğunun çok daha sakin erken yaşamlara sahip olması nedeniyle, gökadamızın olağandışı olabileceğini düşündürüyor.