En Uzak Yıldız Keşfedildi

Gökbilimciler gözlenebilir evrenin neredeyse öbür ucunda bir yıldız keşfettiler. Bu şimdiye kadar tespit edilebilen en uzak yıldız. Dünya’dan 28 milyar ışık yılı uzaklıkta bulunan, tek veya çift yıldız sistemi olabileceği düşünülen bu antik gök cisminin, Güneşimizden 500 kat daha büyük ve milyonlarca kat daha parlak olduğu hesaplanıyor.

30 Mart 2022’de Nature’da yayımlanan makaleye göre Earendel (eski İngilizce “sabah yıldızı” veya “yükselen ışık”) takma adı verilen yıldızın Hubble’a ulaşan görüntüsü, 12,8 milyar yıl önce, yani Big Bang’ten yaklaşık 900 milyon yıl sonraki halini yansıtıyor. Bu kütledeki bir yıldızın sadece birkaç milyon yıl yaşayabileceği göz önüne alındığında, Earendel milyarlarca yıl önce patlayıp yok olmuş olmalı.

En güçlü teleskopların bile Samanyolu’ndakiler dışında sadece en yakın galaksilerdeki bazı çok parlak yıldızları tekil olarak seçebildiği göz önüne alınınca böyle bir keşfin yapılmasının zorluğu anlaşılabilir. Ancak “kütle çekimi merceklenmesi” olarak bilinen muhteşem doğa olayı sayesinde, gökbilimciler yine de dev galaksileri bile tespit etmenin zor olduğu bir uzaklıktaki yıldızı görebildiler.

Einstein’ın görelilik kuramının öngördüğü fenomenler arasında, kütlenin uzayın dokusunu “eğmesi” de vardır. Işık, büyük kütleli cisimlerin yakınından geçerken, yolu bu eğimli alanı takip ederek yön değiştirir. Bizimle uzaktaki bir ışık kaynağı arasında büyük bir nesne varsa, bu nesne ışığı saptırabilir ve yoğunluğu büyüterek bir mercek gibi bize doğru odaklayabilir.

Şaşırtıcı bir kozmik tesadüfle, WHL0137-08 adlı bir kümedeki galaksiler, tek bir yıldızın ışığını bize doğru odaklayacak ve ışığını binlerce kez büyütecek şekilde sıralanmasıyla oluşan kütle çekimi merceğini kullanan Hubble Uzay Teleskobu’nun dokuz saatlik pozlama süresinin sonucunda uluslararası bir gökbilimciler ekibi yıldızı tespit edebildi.

Bu tip keşifler, evrenin ilk dönemine bir pencere açması yönünden kozmolojik araştırmalar için çok önemli. Önceki rekor, evren şu anki yaşının üçte biri civarındayken var olmuş bir yıldızdı. Bu sırada evrenin şimdiki yapısının çoğu zaten oluşmuş ve evrimleşmişti. Yani Earendel gerçekten de çığır açan bir rekor.