Beynimizi Özel Yapan Hücre

“Beynimizi diğer hayvanlarınkinden farklı kılan nedir?” sorusu, nörologların yanıtlamakta güçlük çektiği sorulardan biri. Nature Neuroscience dergisinde yayımlanan bir makalenin araştırmacılarıysa, bu sorunun cevabının, kuşburnu nöronları olabileceğini söylüyor.

Kuşburnu ya da yolunmuş gül
Allen Enstitüsü’nden sinirbilimci Ed Lein ve Macaristan Szeged Üniversitesi’nden Gábor Tamás aynı hücreyi incelediklerini fark ettiklerinde araştırmayı birlikte yürütmeye karar vermişler. Her iki ekip de ilk kez beyinlerimizde başka hiçbir kemirgende rastlanmayan bir hücre türü keşfettiklerini onaylıyor.

Araştırmacıların hücre merkezlerinin etrafında oluşmuş yoğun bir demete benzediği için kuşburnu nöronu adını verdiği bu hücre, taç yaprakları dökülmüş bir gülü de andırıyor. Fakat kuşburnu benzetmesi, aksonlarının ucunda, diğer nöronlara kimyasal sinyaller gönderen sinir taşıyıcılarının bulunduğu yumrular olması nedeniyle daha isabetli.

Bir tür fren, bir genetik imza
İşlevi her ne kadar henüz tam anlamıyla bilinmiyor da olsa, yeni keşfedilen hücre, beyindeki diğer nöronların faaliyetini durduran, “engelleyici nöronlar” olarak bilinen bir nöron sınıfına ait. Araştırmacılar, kuşburnu nöronlarının görme ve işitme ile ilgili korteksin en son evrimleşmiş kısmı olan neokorteksin ilk tabakasının yaklaşık yüzde 10’unu oluşturduğunu söylüyor.

Piramidal nöronlarla sinaps bağlantı oluşturuyorlar
Araştırmada, 50’li yaşlarındaki iki erkeğin ölüm sonrası beyinlerinden alınan doku örneklerini incelendi. Araştırmacılar, insan bilincinden ve türümüze özgü olduğunu düşündüğümüz birçok başka fonksiyondan sorumlu olan beynin dış tabakası ve diğer hayvanlarınkine kıyasla vücut ölçülerimize göre epey büyük olan ve doğanın en karmaşık yapısı olarak nitelendirilen korteksin üst bölümlerini aldılar. Bu bölümde kuşburnu hücrelerinin, üzerinde çalıştıkları beyin hücresi türlerinin hiçbirinde görmedikleri bir genetik imzayı, benzersiz bir gen kümesini harekete geçirdiğini buldular. Kuşburnu nöronları, insan korteksinin farklı bir bölümünde piramidal nöronlar olarak bilinen başka bir nöron türü ile sinaps bağlantı oluşturuyordu.

Belki de bilgi akışını kontrol edebiliyorlar
Araştırmacıların ifadelerine göre kuşburnu nöronlarıyla ilgili benzersiz olan, hücresel partnerinin yalnızca belirli bir kısmına eklemlenmiş olmalarıymış; zira bu özellik, bilgi akışını çok özel bir şekilde kontrol edebileceklerini gösteriyormuş.

“Beynimiz, fare beyninin büyüğü değil”
Beynimizi özel yapan şeyin ne olduğunu hâlâ kesin olarak bilmiyoruz, fakat fare beyinlerinin büyük versiyonundan ibaret olmadığından eminiz. Bizi, hayvanlar aleminin geri kalanından ayıran, beynimizin kapasitesi ve randımanı olduğundan araştırmacıların bir sonraki adımı, beynin diğer bölgelerindeki kuşburnu nöronlarını aramak olacak.