2022 Nobel Ekonomi Ödülü: Bankalar ve Ekonomik Krizler

Bu yılın Nobel ekonomi ödülünü, bankalar ve bankaların ekonomik krizlerle ilişkisini inceleyen araştırmaları nedeniyle Ben S. Bernanke, Douglas W. Diamond ve Philip H. Dybvig paylaştı. 1980’li yıllarda yaptıkları çalışmalar, bankalara neden ihtiyacımız olduğunu, ekonomik krizlerde bankaları ayakta tutmanın yollarını ve bankalar çöktüğü zaman ekonomik krizlerin neden derinleştiğini gösteren araştırmaların temelini oluşturuyor.

Bankaya yatırdığımız birikimlerimize neler olduğunu hiç düşünüyor muyuz? Sağlıklı bir ekonomi için bu birikimlerin işletilmesi, yatırıma dönüştürülmesi gerekir. Bu yatırımlar, ticari işletmelere, şirketlere veya bireylere, çoğu zaman faiziyle geri ödenmek üzere borç (kredi) olarak verilir. Fakat, acil bir durumda bu birikimlerimize ulaşabilmek isteriz. Kredi alanlar ise borçlarını erkenden ödemek zorunda kalmayı istemez. Diamond ve Dybvig’in araştırmaları, bankaların bir aracı olarak bu sorunu çözebileceğini göstermiş ve finans piyasaları ile ekonomik krizler arasındaki ilişkiyi inceleyerek, gerçek hayatta işimize yarayan ideal çözümler önermiştir.

Bununla birlikte, bankaların ekonomik “söylentilere” karşı hassas olduğu da ortaya çıkmıştır. Eğer çok sayıda banka müşterisi birikimlerini kaybedeceğinden korkarak bankalara koşar ve paralarını çekmek isterse, söylenti gerçekleşebilir. Bu durumda, sistemin istikrarını sağlamak için devlet güvenceleri verilir; devletler, gerektiğinde bankalara borç vererek bu durumların önüne geçer.

Bernanke ise, 1930’lu yıllarda ABD’de yaşanan ve yakın tarihin en ciddi ekonomik krizi olarak bilinen Büyük Buhran’ı inceledi ve krizin bu kadar ciddi ve uzun soluklu olmasının arkasında yatan temel nedenin bankaların çökmesi olduğunu gösterdi. Bankaların iflas etmesiyle, kredi çeken kişilerin bilgileri kaybedildiğinden, toplumun elde ettiği birikimleri faydalı yatırımlara dönüştürme kapasitesi büyük ölçüde sekteye uğramıştı. Dolayısıyla, ekonominin toparlanması yıllar aldı.

Bütün bu çalışmalar, bankaların ekonomik sistem içindeki rolünü daha iyi anlamamızı sağladı ve bankaları ayakta tutmanın ekonomik krizlerin önüne geçmek veya hafifletmedeki önemini ortaya koydu.