2019’a Damga Vuracak Yenilikler

18 yıllık tarihinde ilk kez, MIT’nin Technology Review dergisinin çığır açan yenilikler listesi, 2019 yılı için dışarıdan katkıda bulunan bir editör, Microsoft’un kurucusu ve eski CEO’su Bill Gates tarafından seçildi. Gates geçmişte kişisel bilgisayarların yükselişi, grafik masaüstü işletim sistemi ve internet gibi konularda başarılı öngörülerde bulunduğundan bu önemli yayının ilk konuk editörü olarak seçilmesi mantıklı görünüyor.

İşte Bill Gates’e göre 2019 için insan hayatını en ileri derecede etkileyecek teknolojik gelişmeler:

• Robot El Becerisi
• Yeni Nesil Nükleer Enerji
• Erken Doğumları Önceden Anlamak
• Hap Şeklinde Sonda
• Kişiye Özel Kanser Aşısı
• “İneksiz” Hamburger
• Karbondioksit Toplayıcı
• Bileğe Takılan EKG
• Kanalizasyonsuz Sıhhi Tesisat
• Diksiyonu Düzgün Sanal Asistan

Robot El Becerisi: Robotlar belirli bir işi tekrar etmede çok becerikli olsa da tanımlanmamış ortam ve materyallerle çalışma konusunda oldukça sakar kabul ediliyorlar. İnsanların görsel bilgilerle bir cismi tutma hassasiyetini robotlara kazandırmak oldukça önemli bir gelişme olacak.

Eğer robotlar gerçek dünyanın dağınıklığıyla baş etmeyi öğrenebilirse, çok daha fazla görev yapabilirler. Bu konuda çalışan OpenAI, yapay bir sinir ağının sanal ortamda cisimleri manipüle etmeyi kendi kendine öğrenip bu bilginin robot el tarafından gerçek dünyada uygulanması üzerinde uğraşıyor.

Bu teknolojinin 3 ila 5 yıl içerisinde kullanılabilir hale geleceği düşünülüyor.

Yeni Nesil Nükleer Enerji: Gelişmiş fisyon ve füzyon reaktörleri gerçek olmak üzere.

Geçmişte hayal olarak görülen füzyon reaktörleri özellikle geçtiğimiz yıl büyük gelişmeler gösterdiler. Aynı zamanda 4. nesil fisyon reaktörleri de küçük ve modüler yapılarıyla önceden çevre için çok zararlı görülen bu enerji tipini ulaşılabilir ve güvenli hale getirmeye adım adım yaklaşıyor. Geleneksel reaktörler 1000 megavat civarı enerji üretirken yeni nesil küçük ve modüler reaktörler 10 megavat yöresinde kapasiteye sahip olacak.

Bu tip reaktörler 2020 yılında sisteme enerji sağlamaya hazırlanırken füzyon reaktörleri için 2030’dan önce ticari bir uygulama zor görünüyor.

Erken Doğumları Önceden Anlamak: 5 yaş altı çocukların ölüm sebeplerinden en önde geleninin erken doğum olduğu biliniyor. Çok yakında basit bir kan tahliliyle anne adayının erken doğum tehlikesi taşıyıp taşımadığını anlamak mümkün olacak.

Gebe kadınların kanında fetüs, plasenta ve anneye ait DNA ve RNA şeklinde genetik maddeler serbest olarak yüzmekte. Daha önce annenin karnına iğne ile girilip örnek alınarak yapılan amniyosentez testi yeni gelişen teknolojiler sayesinde kanda serbest dolaşan genetik materyaldeki bilgilerin okunmasıyla kolaylaşacak.

Önümüzdeki beş yıl içinde doktor muayenehanesinde yapılabilecek basit bir testin geliştirilebileceği düşünülüyor.

Hap Şeklinde Sonda: Küçük, yutulabilir bir cihaz, çocuklarda ve bebeklerde dahi anestezi olmadan sindirim sisteminin ayrıntılı görüntülerini alabilecek. Bu cihaz, fakir ülkelerdeki milyonlarca çocuğun düzgün bir şekilde büyümesini engelleyen EED (çevresel enterik bozukluk) de dahil olmak üzere bağırsak hastalıklarını taramayı ve incelemeyi kolaylaştıracak. Bağırsak iltihabı ve besinlerin düzgün emilememesi ile açığa çıkan EED’nin sebebi ve tedavisi bilinmiyor. Bu yüzden Boston’daki Massachusetts General Hospital’da (MGH) patolog ve mühendis olan Guillermo Tearney, bağırsaklarda EED belirtileri olup olmadığını kontrol etmek ve hatta doku biyopsileri almak için kullanılabilecek küçük cihazlar geliştiriyor.

Endoskopların aksine, basit hasta ziyaretlerinde kullanılabilecek bu cihazlar yetişkinler üzerinde halihazırda denenmekteyken 2019 yılı itibariyle bebeklerde kullanılabilecek versiyonları da kullanıma girecek.

Kişiye Özel Kanser Aşısı: Bu yeni tedavi yöntemi her bir tümör için benzersiz olan mutasyonları tanımlayarak, vücudun doğal savunma sistemlerinin sadece kanser hücrelerini yok etmeye teşvik edilmesi olarak açıklanıyor.

Alışılageldik kemoterapi yöntemleri, sağlıklı hücrelere ağır zarar verir ve tümörlere karşı her zaman etkili değildir. Yeni geliştirilen aşı, eğer istendiği gibi çalışırsa, sağlıklı hücrelere verilen zararı oldukça önemli miktarda azaltacak. Saldırıya geçen bağışıklık hücreleri aynı zamanda ilk tedaviden sonra başıboş kanser hücrelerinin tespit edilmesinde de aktif rol alacak.

Araştırmacılar, tümör hücrelerinin DNA’sını sağlıklı hücrelerin ve diğer tümör hücrelerininkiyle karşılaştırdığında tüm kanser hücrelerinin, çoğu her bir tümör için benzersiz olan binlerce mutasyon içerdiğini doğruladı. BioNTech adlı bir Alman kuruluşu, bu mutasyonların kopyalarını içeren bir aşının, vücudun bağışıklık sistemini onları barındıran tüm hücrelerin araştırılması, saldırılması ve yok edilmesi için kullanılacak T hücrelerinin üretilmesi için uyarabileceğine dair güçlü kanıtlar sağladı.

Bu aşılar şu an insanlar üzerinde test aşamasında.

“İneksiz” Hamburger: Hayvanına bağlı olarak, sanayileşmiş yöntemlerle bir kilo et proteini üretmek, bir kilo bitki proteini üretmekten 4 ila 25 kat daha fazla su, 6 ila 17 kat daha fazla toprak ve 6 ila 20 kat daha fazla fosil yakıt gerektirir. Hayvancılık ormanları da yok ediyor ve tüm sanayi kuruluşlarından daha fazla sera gazı salımına yol açıyor. Refah seviyesi artan insanların yakın bir zamanda et yemeyi bırakması beklenmediğinden, laboratuvarda yetiştirilen ve bitki bazlı alternatiflerin, dünya üzerindeki bu yıkımı sınırlamanın en iyi yolu olabileceği düşünülüyor.

Laboratuvarda yetiştirilen etin bir dezavantajı, çevresel faydalarının hâlâ en iyi şekilde hesaplanamaması. Yakın zamanda sunulan bir Dünya Ekonomik Forumu raporu, laboratuvarda yetiştirilen etten kaynaklanan salımların sığır eti üretimindeki salımlardan sadece yüzde 7 daha az olacağını söylüyor.

Bitki bazlı proteinlerden et üreten Beyond Meat ve Impossible Foods’un (Bill Gates iki şirketin de ortağıdır) ürünlerinin çevre için daha faydalı olduğu söylenebilir. Bitkisel bazlı eti şimdi laboratuvarda üretileni ise 2020 yılında yiyebilirsiniz.

Karbondioksit Toplayıcı: Karbondioksit emisyonlarını hemen bugün yavaşlatsak bile, bugüne kadar salınan gazların sera etkisi binlerce yıl devam edebilir.

BM iklim paneli sıcaklıkların tehlikeli bir şekilde yükselmesini önlemek için dünyanın bu yüzyılda atmosferden 1 trilyon ton kadar karbondioksiti çıkarması gerektiği sonucuna varıyor. Harvard Üniversitesi’nden iklimbilimci David Keith, teorik olarak, havadan doğrudan yakalama olarak bilinen bir yöntemle, makinelerin ton başına 100 dolardan daha aza karbondioksiti hapsedebileceğini hesapladı. Ancak atmosferden alınan karbonla ne yapılacağı da çözülmesi gereken bir sorun. Keith’in kurduğu, Bill Gates’in de ortak olduğu bir şirket bu karbondan sentetik yakıt üretimini hızlandırmak için çalışmalara başladı.

Aynı anda İtalya’da çalışan başka bir şirket ise havadan direkt olarak yakaladığı karbondioksit ile metan gazı üretmeyi, İsviçreli bir şirket ise gazlı meşrubat şirketlerine satmayı planlıyor. Bütün bu yöntemlerle karbondioksit sonunda atmosfere salınacak. Esas amacımız sera gazlarını tamamen hapsetmek olmalı ki, bunu yapmak için kullanılacak yöntemler oldukça pahalı görünüyor.

Bileğe Takılan EKG: Teknolojik gelişmeler insanların kalp ritimlerini giyilebilir cihazlarla sürekli izlemesini kolaylaştırıyor. Nabız ölçen saatler ciddi tıbbi cihazlar sayılmıyorlar. Doktorların kullandığı tipte elektrokardiyogramlar ise ancak kliniklerde bulunabiliyordu.

Yeni düzenlemeler ve teknolojik gelişmeler sayesinde artık EKG’li akıllı saatler tıbbi bir cihazın hassasiyetine yakın ölçümler yapabiliyor. Mevcut giyilebilir cihazlar hâlâ sadece tek bir sensör kullanırken gerçek bir EKG’de 12 algılayıcı var. Henüz hiçbir giyilebilir cihaz kalp krizini ayırt edemiyor. Ancak bu değişmek üzere; geçen sonbaharda AliveCor adlı şirket belirli bir kalp krizi türünü tespit edebilen bir uygulama ve iki sensörlü bir sistemi Amerikan Kalp Birliği’ne değerlendirme için sundu.

Kanalizasyonsuz Sıhhi Tesisat: Yaklaşık 2,3 milyar insan düzgün sıhhi tesisat koşullarına sahip değil. Uygun tuvaletlerin bulunmaması insanları dışkılarını yakındaki su birikintileri ve akarsulara atmaya mecbur bırakıp, bakteri, virüs ve ishal ve koleraya neden olabilecek parazitlerin yayılmasına sebep oluyor. İshal, dünya çapında dokuz çocuk ölümünden birinin sebebi.

2011’de Bill Gates’in açtığı Tuvaleti Yeniden Keşfedin yarışması sonucunda ortaya çıkan fikirlerin tamamı atıkları kendi içinde işlediğinden uzaktaki bir tesise taşımakta kullanılan yüksek miktardaki suya ihtiyaç duymuyor.

Güney Florida Üniversitesi’nde geliştirilen tuvalet, bakteri ve virüslerden daha küçük delikleri olan anaerobik bir zarla atıkları ayrıştırırken, Biomass Controls’un konteyner büyüklüğündeki rafinerisi atıkları ısıtarak, gübre olarak da kullanılabilen karbon zengini bir maddeye dönüştürüyor. Bu çözümlerin önündeki bir engel bu tuvaletlerin her hacimde çalışmaması; örneğin Biomass’inki günde on bin kadar kullanıcı gerektiriyor ki, bu da esas ihtiyaç duyulan küçük köyler için işe yaramaması anlamına geliyor.

Önümüzdeki 1-2 yıl içerisinde bu tuvaletlerin daha ucuz ve küçük ölçekte çalışabilir hale getirilmesi planlanıyor.

Diksiyonu Düzgün Sanal Asistan: Siri ve Alexa gibi sanal zekâlı asistanlara alıştık. Ancak sadece belirli kalıp direktifleri anlayabilen bu asistanlar şimdilik söz verildiği gibi hayatımızın her alanında kolaylaştırma sağlayamadılar. Bazı yeni gelişmeler dijital asistanınızın repertuvarını genişletmek üzere.

Haziran 2018’de OpenAI’daki araştırmacılar, tüm verileri manuel olarak kategorize etmek ve etiketleme masraf ve süresinden kaçınmak için AI’yı rastgele metin üzerinde eğiten bir teknik geliştirdi. Birkaç ay sonra, Google’daki bir ekip, milyonlarca cümle ile çalışarak eksik kelimeleri nasıl tahmin edeceğini öğrenen BERT adında yeni bir sistemi açıkladı. Çoktan seçmeli bir testte, boşlukların doldurulmasında insanlar kadar başarılı oldu.

Bu tip gelişmeler düzgün konuşma sentezleyicilerle birleştiğinde artık asistanlarımız sadece basit kalıp emirleri almayacak, bizimle diyalog kurabilecek; restoran rezervasyonu yaptırmak veya gelen kargonuzun teslimini koordine etmek gibi konuşmaya dayalı görevleri de gerçekleştirebilecekler.