Sonbahar Hüznü

Sonbahar değişim mevsimidir. Bizler gibi kuzey yarım küredekiler için sonbahar, ağaçların yeşillerinden sıyrılıp altın sarısı, turuncu ve kırmızı kıyafetlerini giydikleri mevsimdir. Bu mevsimde gözlerimiz tam anlamıyla ziyafet eder.

Fakat mevsimlerin değişim gücünü bize yansıtan yalnızca doğa değildir. Bizler de doğanın bir parçası olarak iç dünyamızda çeşitli değişim döngülerinden geçeriz. Günler kısalıp, iş yükü artmaya başladıkça ana merkeze, yani evlere ve işe geri çekilmek durumunda kalırız. 

Sonbahar her ne kadar güzel bir mevsim de olsa uzun geceler, bulutlu gökyüzü ve serin hava modumuzu da etkileyebilir. 

Hüzün mevsimi

Soğuk sonbahar aylarında modumuzu düşük ve kaygılı hissetme eğilimine sonbahar hüznü adı veriliyor. Her yıl kendini tekrarlayan sonbahar hüznü depresyon, aşırı kaygı, uyuşukluk, uykulu olma hali ve yorgunlukla ilişkilidir. 

MedExpress’te medikal danışman olan Dr. Clare Morrison yetersiz gün ışığının serotonin seviyesinde dengesizliğe sebep olduğunu açıklıyor. Serotonin (5-HT) beyin ve bağırsaklarda üretilen bir nörotransmitterdir (nöronlarla hücreler arasında iletişimi sağlayan kimyasal). Bu “mutluluk hormonu” mod, iştah, uyku, sindirim regülasyonu ve diğer fizyolojik fonksiyonların yanı sıra hafıza için de önemli rol oynar. Serotonin dengesizliği kaygı, düşük mod ve depresyonla ilişkilendirilir. 

Mevsimsel duygudurum bozukluğu

Mevsimsel duygudurum bozukluğu da mevsimsel örüntü gösterir. Depresyonun (ya da bipolar/manik depresif) bir alt tipi olan mevsimsel duygudurum bozukluğu, sonbahar ve kış aylarında yaşanan mod düşüklüğünü artırır. Bu durum genellikle serinleyen sonbahar ve kış aylarında teşhis edilir fakat bazıları yazın da mevsimsel örüntü gösterir. Mevsimsel duygudurum bozukluğu, depresif semptomların mevsimsel olarak değişim göstermesiyle kendini belli eder ve bu durumu yaşayanlar için oldukça zorlayıcı olabilir. 

İnsanlar çok farklı sebeplerden ötürü kendilerini mutsuz ya da kaygılı hissedebilirler. İş, yeteri kadar egzersiz yapmamak ve okul stresi tetikleyen unsurlar arasında olabilir. Dolayısıyla kendinizi üzgün hissetmek tek başına mevsimsel duygudurum bozukluğu geliştireceğiniz anlamına gelmez. Mevsimsel duygudurum bozukluğu yaşayan bireyler okulda ya da işyerinde odaklanma sorunları yaşayabilir, uykusuzluk çekebilir ayrıca aşırı yemek yemeye meyilli olabilir.

Mevsimsel duygudurum bozukluğu da yetersiz güneş ışığıyla ilişkilidir. Vücudumuzdaki biyolojik saat serotonin ve melatonin gibi belli hormonların üretimi için gün ışığından faydalanır. Melatonin uyku getiren bir hormondur ve mevsimsel duygudurum değişikliği yaşayan insanlarda normalden fazla görülebilir. 

Daha iyi hissetmenin yolları

Hem sonbahar hüznü hem de mevsimsel duygudurum bozukluğu için ışık terapisi, ilaç tedavisi ve bilişsel davranışçı terapi gibi çeşitli tedavi seçenekleri bulunuyor.

Millersville Üniversitesi’nden araştırmacılar, Lisa A. House ve Barry Walton son zamanlarda yaptıkları bir çalışmada depresyondaki üniversite öğrencileri için ışık tedavisinin etkili olup olmadığını incelediler. Öğrencilere dört hafta boyunca Pazartesi’den Cuma’ya sabah 08.00 ve 11.00 arasında kullanmaları için ışık kutuları verildi (Ekim – Mart arası). Çalışma için kullanılan ışık kutusunda zararlı ultraviyole ışığı yaymayan iki adet geniş spektrumlu biax ampul bulunuyordu. Kutu öğrenciden yaklaşık 50 cm uzaklıkta bir masaya yerleştirildi. 

Seanslar çalışmanın ilk iki haftasında 15 dakika sürerken son iki haftada 30 dakikaya çıkarıldı. Işık kutusuyla terapi seansları üniversitenin danışmanlık merkezindeki ofislerinden birinde yapıldı. 

Araştırmacılar öğrencilerin genel depresif semptomlarında, uykularında, somatik (bedensel) ağrı ve acı hissinde, odaklanmada ve iştaha dair anlamlı oranda iyileşme gözlemledi. 

Seçici serotonin gerialım inhibitörü (SSRI) gibi antidepresanlar da mevsimsel depresyon tedavisinde kullanılmakta. Beynimiz vücudumuzda ekstra hormonların dolaşmasından pek hoşlanmaz, dolayısıyla sinir hücreleri aracılığıyla onları geri emer. Ancak, geri emilen hormon zaten az miktarda üretiliyorsa gerialım bünyede eksikliği artırabilir. SSRİ’ler gerialımı engeller ve böylece beyinde serotonin artar. Havaların soğuduğu aylarda daha fazla desteğe ihtiyacınız olduğunu düşünüyorsanız farklı seçenekleri değerlendirmek üzere bir psikiyatrdan randevu alabilirsiniz. 

Son olarak, bilişsel davranışçı terapi gibi konuşma terapileri de soğuk aylarda sizi ziyaret eden olumsuz düşünce ve duyguları yönetmenize yardımcı olabilir. Uzman bir psikoterapist, şu andaki durumunuzla ilgili yeni bir bakış açısı kazanmanıza yardımcı olabilir. 

Sadece yürüyüş yapmak ve doğal gün ışığı almak da yardımcı olabilir. Sonbahar hüznü ile baş edebilmenin birden fazla yolu vardır. Sizi iyi hissettirecek bir yöntem bulup bu mevsimin tadını çıkarın.