Sekizinci Kıtanın Peşinde

 Jeologlar, yakın zaman önce varlığından emin olunan ve birçok araştırıcının “Dünya’nın sekizinci kıtası” olarak adlandırdığı Zelandiya’nın (Zealandia) haritalanmasını tamamlamayı başardılar.

Zelandiya, Avustralya’nın güneydoğusunda yer alıyor ve güneyde Yeni Zelanda’dan kuzeyde Yeni Kaledonya’ya kadar uzanıyor. Bu iki ada ülkesi, Zelandiya’nın kara üzerinde görünen yegâne kısımları. Kıtanın geri kalan %94’ü Büyük Okyanus’un suları altında. Bu kara parçasının ayrı bir kıta olabileceği fikri ilk kez 2017 yılında ortaya atılmıştı. Bu fikrin dayanak noktası da onlarca yıl süren araştırmalar sonucunda, kıtasal kabuğunun Avustralya’nınkinden ayrı olduğunun anlaşılmasıydı. Bunun öncesinde, Avustralya tektonik levhasının bir parçası olduğu düşünülüyordu. Fakat kapsamlı jeolojik çalışmalar Zelandiya’nın benzersiz bir doğası olduğunu ortaya koyunca, bu düşünceyi de yeniden gözden geçirmek gerekmişti. Araştırmacılar, 2020-2023 yılları arasında uydu ölçümlerine dayanan incelemeler yürüttüler ve nihayetinde de Zelandiya’nın muhteşem bir sualtı silueti çizildi.

Güney yarımkürede neredeyse kendi başına gibi görünen bir alanda, izole şekilde bulunan Zelandiya, yaklaşık 4,9 milyon kilometrekarelik bir alanı kaplıyor. Bu da Dünya’daki toplam kara yüzeyinin yaklaşık %6’sına denk (karşılaştırma yapabilmek için, Avustralya için bu oran %5). Dolayısıyla da jeologların onu bir mikrokıta ya da kıta parçası yerine bir “kıta” olarak kabul etmesi için yeterli bir oran.

Kıtanın kökenleri, günümüzden 85 milyon yıl kadar önce süperkıta Gondwana’nın parçalanışına dek uzanıyor. Muhtemelen bu muazzam jeolojik olay sonucunda Zelandiya izole bir şekilde kaldı ve çevresindeki okyanus levhalarına göre daha düşük olan yoğunluğu nedeniyle batmaya başladı. Yaklaşık 23 milyon yıl öncesine gelindiğinde kıta büyük ölçüde sular altına gömülmüş ve artık su üzerinde görünen kısmı sadece birkaç adayla sınırlı kalmıştı.

Zelandiya’nın haritalanması işinin 2023 yılında tamamlanması, bu batık dünya hakkında benzersiz bilgiler sağladı. Kıta, kaymış bir rift ile ayrılmış olan, neredeyse paralel konumlu iki sırttan oluşuyor. Bu oluşumun yüksek kısımları da belirli bölgelerde okyanus yüzeyinin üzerine çıkarak adaları meydana getiriyor. Bu adaların en önemlileri arasında Yeni Zelanda ve Yeni Kaledonya’ya ek olarak, Lord Howe Ada Grubu ve Norfolk Adası gibi daha küçük adalar yer alıyor.

Jeolojik haritalama çalışmaları için deniz tabanından alınan kaya örneklerini kullanan araştırmacılar, Zelandiya’nın (özellikle de daha az bilinen kuzey bölgelerinin) denizaltı jeolojisini analiz ederek tarihlendirilme şansı yakaladılar. Çalışmalar sonucunda, kıtanın sadece oluşumu hakkında değil, büyük fay hatları boyunca yoğun volkanizma ve kaymalarla karakterize olan dinamik jeolojik tarihi hakkında da daha net bilgiler elde edildi. Bu bilgilere dayanarak Zelandiya’nın, Büyük Okyanus’ta bulunan volkanik Ateş Çemberi’nin ortaya çıkışında bile önemli rol oynamış olabileceği öne sürülüyor.

Dünya’nın Jeolojik Tarihinde Yeni Bir Sayfa

Zelandiya’nın haritalanması, gezegenimizin jeolojisini anlamaya dair yolculuğumuzda önemli bir kilometre taşı. Dünya’nın dinamik ve sürekli değişen, devinen doğasını daha da çarpıcı şekilde ortaya koyuyor. Bir kıtanın ne anlama geldiğine, hatta bir kara parçasının hangi koşullar altında bir kıta sayılabileceğine dair algılarımıza meydan okuyarak, Dünya’nın jeolojik geçmişi ve bugünü hakkındaki bilgilerimizi zenginleştiriyor.

Bilim dünyası bu batık kıtayı araştırmaya ve keşfetmeye devam ettikçe, dünyamızı şekillendiren jeolojik süreçler ve okyanusun altında yatan gizemler hakkında yeni bilgiler edineceğiz. Bu nedenle Zelandiya, muhtemelen bir süre daha araştırmaların odak noktasında kalacak ve bizler de heyecan verici yeni bilgileri dört gözle bekleyeceğiz.