Güneş’te Beklenmeyen Hareketsizlik

2018’de Güneş gözlemlerinin en ilginç haberleri, “olmayan” şeylerdi. Henüz sona ermemiş yılın geçen günlerinin yüzde 55’i Güneş lekesiz olarak kaydedildi. Devam etmekte olan 24. güneş döngüsünün 2019-2020 gibi sona ermesi beklenirken son gözlemler, 25. döngünün çok daha erken başlayacağını öngörüyor.

Güneş, Solar hareketliliğin artıp azaldığı 11 yıllık döngülerden geçmektedir. Bu döngülerin sonunu ve yeni döngünün başlangıcını belirleyen sakin döneme “solar minimum” adı veriliyor. İlk güneş döngüsünün kaydedildiği 1755 yılından beri bu dönemler artan bir dikkatle gözlemleniyor.

Günümüzde güneş lekelerinin yerden ve uzay merkezli sistemlerden gözlenmesi, teknolojiye bağımlı toplumumuz için önemli. Güneş patlamaları GPS, uydular ve uzaydaki astronotlar için önemli tehlikeler taşıyor.

Havayolu çalışanları ve yolcular bile güneş fırtınaları süresince özellikle kutuplar üzerinden geçerken fazladan radyasyona maruz kalıyorlar. 1859’da gerçekleşen “Carrington Süper Patlaması” gibi bir hareketlilik bugün olsa büyük karmaşalara yol açabilir.

Artık sonuna yaklaştığımız 24. güneş döngüsü başlangıcından itibaren sıra dışı verileriyle dikkat çekti. 2008 yılında 23.’den 24.’ye geçilirken yaşanan 268 güneş lekesiz gün 100 yıldır gözlenen en hareketsiz zamandı. 24. döngü de az sayıda kayda değer güneş lekesi ile dikkat çektikten sonra bu yıl 29 Ağustos itibariyle gözlemlenen 132 lekesiz gün yaklaşmakta olan 25. döngünün oldukça durgun geçeceğini işaret ediyor olabilir.

Yakın zamanda Güneş’in görünür yüzünden arkaya dönen aktif güneş lekesi AR 2720’nin hareketleri bu sakin gidişatı değiştirip yeni döngünün beklenenden önce başlayacağını öngörüyor olabilir mi?

Yeni bir güneş döngüsünün başlamakta olduğunu iki farklı şekilde anlayabiliyoruz: güneş lekelerinin daha yüksek enlemlerde oluşması ve Güneş’in manyetik alanının tersine dönmesi.

İlk unsuru zaman içerisinde görülebilir ışık dalga boyunda gözlemleyerek tespit etmek oldukça kolay ve uzun yıllardır biliniyor. İkinci unsur ise ancak 20. yüzyıl teknolojisiyle geliştirilen gözlemevleriyle anlaşılabildi.

Güneş’in manyetik alanının güneş lekelerinin dönüşü üzerindeki etkileri gözlemlendiğinde lekelerin karanlık ve aydınlık bölgelerinin bu manyetik alana göre döngü içerisinde farklılık gösterdiği anlaşıldı. AR 2720 güneş lekesinin ve güney yarıküredeki benzerinin önde yer alan parlak bölgesi Güneş’in manyetik alanının yön değiştirdiğine işaret ederken enlemlerinin hâlâ ekvatora oldukça yakın olması tersini söylüyor.

Nisan’da oluşan başka bir sıra dışı güneş lekesi de benzer şekilde bir sonraki güneş döngüsüne ait görüntü sergilemişti.

AR 2720’nin tekrar görüş alanımıza girmesini heyecanla beklerken sevgili yıldızımızda olup bitenleri takip etmek için bazı adresler verelim:

http://www.spaceweather.com/

https://sdo.gsfc.nasa.gov

https://sohowww.nascom.nasa.gov