#

Fizik Kuralını Kullanıyormuş! Gekonun Akrobasi Sırrı Çözüldü

Bilim Dalları

Ülkemizin Akdeniz sahillerinde de bolca bulunan ve (halk arasında zehirli olduğuna inanıldığı için düğün yemeğinin pişirildiği kazana düşünce ölümlere sebep olduğu inanışıyla) ”köygöçüren” diye de bilinen, bilimcilerce “gecko” (geko) ya da “geniş parmaklı keler” diye de adlandırılan sürüngen türünün yerçekimini hiçe sayarak düz duvarda hatta tavanda rahatlıkla yürüyebilmesinin sırrı çözüldü: Moleküller arasında etkiyen bir kuvveti hiç zahmetsiz açıp kapayabilmeleri.

Gekolarla, bazı örümcek ve böceklerin tavanda yürüyebilmeleri binlerce yıl merak konusu olduktan sonra, ancak 2000 yılında bunun moleküller arasında etkiyen zayıf bir kuvvet türü olan “van der Waals” kuvveti sayesinde mümkün olduğu anlaşılmıştı.

Peki ama, bu kuvvet molekülleri birbirine yapıştıryorsa, nasıl oluyor da bu hayvanlar, özellikle de geko gibi böceklerden çok daha ağır bir hayvan ayaklarını kaldırıp adım atabiliyor? Oregon Eyalet Üniversitesi’nden araştırmacıların Journal of Applied Physics adlı bilim dergisinde yayımlanan bulgularına göre gekolara bu hüneri sağlayan, ayaklarını yapışkan hale getirip çözebilme hünerinin yanı sıra parmaklarının altını  kaplayan “seta” adlı, dallı budaklı, bükülebilen esnek mikroskobik kıllar.

 

Gekolar bu kıl uçlarındaki yapışma kuvvetini neredeyse hiç enerji kullanmadan açıp kapayabilmenin yanı sıra, parmaklardaki milyonlarca kılın düz ya da engebeli herhangi bir yüzeye çok farklı açılardan tutunup esnemesiyle de koşabiliyor, avını yakalayabiliyor ya da başka avcılardan canını kurtarabiliyorlar.

Ayaklarındaki nanoölçekte milyonlarca kıllı temas noktasının koordineli olarak yüzeyi tutup bırakmasını sağlayan bu “akıllı yapışma sistemi” sayesinde, saniyede vücutlarının 20 katı uzunluğunda bir mesafeyi kat edebiliyorlar. Tavanda asılıyken de bu kıllar gekonun 50 katı ağırlığını taşıyabiliyorlar. 

REFERENCES

  • 1. “Scientists discover the miracle of how geckos move, cling to ceilings”, Oregon State University, 12 Ağustos 2014