Eklem Ağrılarına Son mu?

Eklem ağrısı çekenlere müjde! Stanford Üniversitesi’nden bilim insanları, eklemlerdeki kıkırdakları yenilemenin bir yolunu keşfetti. Ağustos ayında Nature Medicine dergisinde yayımlanan bir makaleye göre, mikro-kırık yöntemi üzerine geliştirilen yeni bir teknik, eklemlerde ağrıya sebep olan aşınmış kıkırdakları yenileme potansiyeline sahip.

Eklem kıkırdağı, eklemi oluşturan kemiklerin birbirine bakan yüzeylerini kaplayarak bir yastık işlevi görür ve insan hayatı boyunca eklemlerin yük taşımasını sağlayarak, ağrı çekmeden hareket etmeyi mümkün kılar. Fakat, travma, hastalık veya yaşlılık nedeniyle hasar gören veya aşınabilen eklem kıkırdakları, maalesef erişkinlerde kendini yenileyemez. Yaşam kalitesini ciddi ölçüde etkileyen ağrılara yol açarak, önce ilaçlarla, sonra da ancak eklem protezleriyle (o da geçici olarak) tedavi edilebilen bu durum, bilim insanlarının uzun yıllardır üzerine çalıştığı bir konu.

Mikro-kırık adı verilen bir yöntem sayesinde belirli bir ölçüde ve süre için rahatlama sağlansa da, bu yöntem söz konusu kıkırdak dokuların tam olarak ve uzun vadeli yenilenmesini sağlamıyor. Mikro-kırık işleminde, eklemdeki kemikler üzerine çok küçük delikler açılarak, bedenin bu noktalarda yeni doku üretmesi hedefleniyor. Fakat fibröz kıkırdak (fibrocartilage) adı verilen bu yeni doku, kıkırdaktan ziyade iyileşme dokusuna (skar doku / scar tissue) benziyor ve hiç yoktan iyi olsa bile, kıkırdak kadar esnek değil ve çabuk aşınıyor.

Mikro-kırık işleminin tam olarak nasıl çalıştığını anlamaya çalışan Dr. Matthew Murphy, kök hücrelerin bu işlemden sonra hangi süreçlerden geçtiğini incelemiş. ‘‘Uzun bir süredir’’, diyor araştırmacılardan Charles Chan, ‘‘kıkırdak dokuda fazla kemik kök hücresi bulunmadığı için bu dokuların kendini yenileyemediği düşünülüyordu.’’ Fareler üzerinde çalışan araştırmacılar, mikro-kırık yönteminin kemik kök hücrelerini faaliyete geçirdiğini ve bu hücrelerin de fibröz kıkırdağı oluşturduğunu belirledi. Peki, kemik oluşumu sırasında dokuların kıkırdak aşamasından geçtiği de bilindiğinden, acaba süreci ortasında durdurarak kıkırdak dokusu oluşturmak mümkün müydü?

Araştırmacılar, BMP2 adı verilen güçlü bir molekül kullanarak, mikro-kırık sonrası kemik oluşumunu teşvik eden bir süreç başlattı. Fakat kemik oluşum sürecinin ortasında, VEGF adlı bir molekülü devreye sokarak, kemik oluşumunu sağlayan sinyalleri bloke etti. Chan, ‘‘Elde ettiğimiz doku, doğal kıkırdak dokularıyla aynı hücrelere ve benzer mekanik özelliklere sahip, normalde oluşan fibröz kıkırdaktan farklı bir doku” diyor. ‘‘Osteoartrit farelerde ağrıyı ciddi ölçüde azalttığını ve hareket yeteneğini yeniden kazandırdığını tespit ettik.’’

Bu işlemin insanlarda da çalıştığını kanıtlamak için, insan dokusu transfer edilmiş farelerde aynı süreçleri başarıyla gerçekleştirmişler. Yine de, insanlar üzerinde çalışmaya başlamadan önce, araştırmacılar daha büyük eklemlere sahip canlılarda deneyler yürütmek gerektiğini belirtiyor.

Günümüzde, ileri düzey vakalar ancak eklemlerin protezlerle değiştirilmesiyle tedavi edilebiliyor. Fakat bu protezlerin belirli bir ömrü olduğu için, hastaların artık dayanamayacağı ölçüde ağrı çektiği aşamalarda uygulanıyor.

Özellikle yaşlılarda yaşam kalitesini ciddi oranda etkileyen bu sağlık sorununun tedavisinde çığır açacak bir yöntem gibi görünmekle beraber, kıkırdak dokunun tamamen aşınmasını beklemeden, daha genç yaşlarda da belirli aralıklarla uygulanarak, sorunun ortaya hiç çıkmamasını sağlamanın da mümkün göründüğü belirtiliyor.