E-Atıklardaki Altını Geri Kazanmak

Altın, en pahalı madenlerden biri olmasının yanı sıra çok iyi bir iletken olması, aşınmaya karşı dayanıklı olması ve yumuşak olduğu için kolay şekil verilebilirliği nedeniyle elektronik cihazlarımızın içinde en çok kullanılan metallerden biri. Ortalama bir akıllı telefon içinde yaklaşık 0,034 gram altın bulunuyor (gümüş, paladyum, platin ve bakır gibi diğer değerli madenlerin yanı sıra). Bir milyon adet akıllı telefonun içindeki madenler geri kazanılabilse, bu 16 ton bakır, 350 kg gümüş, 34 kg altın ve 15 kg paladyum ediyor.

Birleşmiş Milletler verilerine göre, dünyada her yıl 50 milyon ton elektronik atık ortaya çıkıyor, fakat resmi kayıtlara göre bunun yalnızca %20’si geri dönüştürülüyor, geri kalanıysa doğada veya düzenli depolama sahalarında çöp haline geliyor. Dünyada çıkarılan tüm altının %7’si ise kullanılmayan elektronik cihazların içinde duruyor.

İsviçreli bilim insanları, elektronik atıkların içindeki devrelerde kullanılan kaplama altını oldukça basit ve düşük maliyetli bir yöntemle geri kazanmanın mümkün olduğunu gösteren bir yöntem keşfetti. Üstelik, gıda endüstrisinde ortaya çıkan bir yan ürünü değerlendirerek. Araştırmacılara göre, 50 ABD doları değerinde altın geri kazanmanın maliyeti bu yöntemle 1 dolar; üstelik çevre dostu bir teknikle.

Bilim insanları, peynir üretiminde ortaya çıkan ve proteince zengin peynir altı suyunu asidik koşullarda ve yüksek ısıda işleyerek nano ölçekli protein iplikçiklerinden oluşan bir bulamaç elde etti ve bunu kurutarak süngerimsi bir yapı oluşturdu. Daha sonra, 20 adet bilgisayarın anakartı üzerinde bulunan metal parçaları bir sıvı içinde çözüp iyonize ederek bu süngeri sıvının içine yerleştirdi ve altın iyonlarının sünger üzerine yapışmasını sağladı. Son olarak, süngeri de ısıl işlemden geçirerek iyonları altın pullarına dönüştürdü ve eriterek belirli büyüklükte parçalar haline getirdi. Elde ettikleri 450 mg’lık parça alaşımı, %91 oranında altın ve %9 oranında bakırdan oluşuyordu; bu, yaklaşık 33 dolar değerinde 22 ayar altın demek. Araştırmacılara göre, işlemin enerji maliyeti neticede elde edilen altının ellide biri kadar.

Elektronik atıklardaki bu değerli madenlerin geri kazanılması, aslında uzun zamandır üzerine çalışılan çekici bir konu. Fakat yöntemler genelde enerji yoğun ve zehirli kimyasal maddelerin kullanımını gerektiren zor süreçler gerektiriyor. Dolayısıyla, hem gıda endüstrisinin bir yan ürününü bu amaçla kullanmak hem de bunu çevre dostu, az enerji tüketen işlemlerle gerçekleştirebilmek, oldukça önemli bir gelişme gibi görülüyor. Zürih Teknoloji Enstitüsü araştırmacılarından Raffaele Mezzenga, yöntemi ölçeklendirerek piyasada kullanılabilir hale getirmenin yollarını incelemeye başladıklarını söylüyor.