Dök Polenlerini Kurbağa Kardeş

Tozlaştırıcı deyince aklımıza hemen arılar gelir. Hatta Albert Einstein’ın olduğu iddia edilen, “Arılar olmazsa insanlık dünya üzerinde yalnızca dört yıl hayatta kalabilir” lafı da neredeyse herkesçe bilinir. Fakat, tozlaşma yalnızca arılarla gerçekleşmez; sinekler, böcekler, kertenkeleler ve bazı memeliler dahi çiçeklerin tozlaşmasında rol oynayabilir. Bu rolün, bir canlıyı gerçek anlamda “tozlaştırıcı” olarak niteleyebilmesi için ise, tozlaşmaya yol açan faaliyetlerin, bitkilerin üremesinde nicel düzeyde ne kadar etkili olduğudur. Yani, bir bitki, tozlaşmasını sağlayan canlı olmasa yine de üreyebiliyor mu ve/veya bunda ne kadar başarılı?

Yakın zaman önce, söz konusu bitki-hayvan ilişkisinde yepyeni bir keşif yapıldı. Brezilya’nın tropikal ormanları ve bahçelerinde yaşayan ağaç kurbağası Xenohyla truncata, Dünya’nın bilinen ilk iki yaşamlı tozlaştırıcısı olabilir. Bu portakal renkli, küçük, tatlış dostumuzun, nektar peşindeyken süt meyvesi ağacı olarak da bilinen Cordia taguahyensis’in çiçekleri içinde yuvarlandıktan sonra, sırtına tutunan polenlerle birlikte olay yerinden uzaklaştığı görüldü.

Daha önceki çalışmalar sırasında, Izecksohn’un Brezilyalı ağaç kurbağası olarak da tanınan X. truncata’nın midesinde meyve artıkları tespit edilmiş ve böylece meyveyle beslenen çok nadir iki yaşamlılardan biri olduğu belirlenmişti (İki yaşamlılar, genelde omurgasız canlıları avlayarak besleniyor). Beslendiği meyvelerin tohumlarını yaydığı da daha önce biliniyordu. Yüksek düzeyde kalori içeren çiçek nektarı ise, özellikle yumurta üretme dönemindeki dişi kurbağalar için çekici bir enerji kaynağı olabilir.

Kurbağa dostumuzun daha önce çiçeklerle etkileşimi fotoğraflanmış olsa bile, bu etkileşim bilim insanları tarafından ilk defa canlı olarak izlendi. Tabii buna gerçek anlamda bir tozlaştırıcı canlı demek için henüz erken, fakat nemli sırtına tutunan polenlerle birlikte çiçekten çiçeğe dolaşıyor olması mümkün. C. taguahyensis’in tozlaşmasında nasıl bir rol oynadığının incelenmesi gerekiyor, çünkü kurbağamızın sırtına tutunan polenlerin taşıma sırasında zarar görüp görmediği veya tozlaşmada önemli bir etki yaratacak sayıda çiçeği ziyaret edip etmediği araştırılmalı.

X. truncata, diğer birçok akrabası gibi soyu tehlikede olan bir tür. Dünya’nın ilk ve belki de tek iki yaşamlı tozlaştırıcısı olma ihtimali biyologları çok heyecanlandırıyor ve belki koruma altına alınması için gerekli tedbirlere kapı aralayabileceği düşünülüyor.