Kahve Telvesi Bir İşe Yarar mı?

Kahve keyfi, geçtiğimiz yıllarda büyük bir hızla yaygınlaşmaya başladı; artık neredeyse her köşe başında özel tekniklerle hazırlanan kahvelerin servis edildiği şık dükkânlarla karşılaşıyoruz. İngiliz Kahve Birliği’ne göre, dünyada her gün 2 milyar kahve tüketiliyor. Pek düşünülmese de, bu ölçekte kahve alışkanlığının telve olarak çıkardığı organik atık da hatırı sayılır boyutlara ulaşıyor (Kahve yaparken kullandığımız toz kahvenin %99’u demleme işleminden sonra atık halini alıyor). Düzenli depolama sahalarına veya daha sağlıksız “çöplüklere” giden bu organik atıklar ise hem iklim krizini güçlendiren sera gazı salımına katkıda bulunuyor hem de yeniden kazanılabilecek bir kaynakken ziyan ediliyor.

Bu atık malzemeyi değerlendirmenin çeşitli yollarını araştıran malzeme bilimciler, yeni bir fikir ve deneyle karşımıza çıktı; kahve atıklarını inşaatlarda kullanılan beton harcına karıştırmak. Harçta kullanılan kum miktarını azaltarak yerine kahve atıkları koymanın hem ekolojik ve ekonomik düzeylerde değerli bir kaynağın tüketimini azaltabileceği hem de harcın mukavemetini artırabileceği görüldü. Çalışmayı yürüten Avusturalyalı araştırmacılar, Melbourne kentindeki kahve dükkânlarından topladıkları atıkları farklı ön işlemlerden geçirerek ve farklı oranlarda harca karıştırarak çeşitli denemeler yaptı. Harca katılan kumun %15’i yerine kahve atıkları kullanıldığı zaman, ortaya çıkan betonun basınç karşısındaki dayanım gücünün de arttığını tespit ettiler.

Fakat, ham kahve atıkları beton harç karışımındaki kimyasal tepkimeleri değiştiriyor ve sonuçta sağlam bir ürün çıkmasını engelliyordu. Bu nedenle, atığı önce piroliz adı verilen bir ısıl işlemden geçirerek harç içinde sertleşme işlemini bozan tepkimelerin oluşmasını engellediler. Buna bir tür “kömürleştirme” de denebilir, çünkü oksijenin az olduğu ortamlarda yanmayla gerçekleşen bu işlem normalde kömür imalatında kullanılıyor ve son yıllarda bu deneyde olduğu gibi daha kontrollü biçimde yürütülen süreçlerle “biochar” adı verilen ve tarımdan endüstriye birçok alanda faydası görülen bir ürüne dönüşüyor. Çok gözenekli bir yapıya sahip bu kahve kömürü, çimento harç ile karıştığı zaman sertleşmeyi sağlayan kimyasal tepkimelerin daha uzun sürmesini sağlıyor ve çatlamayı engelleyerek daha güçlü bir yapı oluşturuyor. Araştırmacılar, 350 °C derecede yürütülen ısıl işlemin en başarılı sonuçları verdiğini belirtiyor ve bu yöntemin nihai beton malzemeyi %30 kadar güçlendirdiğini iddia ediyor. Tabii ki, bu yeni malzeme karışımının zaman içindeki performansını değerlendirmek gerekeceği de araştırmacılar tarafından belirtiliyor.

Kahve telvelerini değerlendirmenin başka yolları olduğunu da ekleyelim. Herhangi bir organik atıkta olduğu gibi, kahve telveleri de kompostlaştırılarak değerli bir toprak zenginleştirici tarımsal ürüne dönüştürülebilir, bunun için özel bir yönteme gerek yok, genel kompost teknikleri yeterli. Hatta, kahve pişirilirken haşlandığı için doğada oldukça kolay bozunuyor, dolayısıyla biraz kurumuş kahve atıklarını evinizdeki saksı bitkilerinin dibine dökebilir, bahçeniz varsa doğrudan bahçedeki bitkilerin diplerine serebilirsiniz.

Belçikalı PermaFungi adlı bir girişim ise, kahve telvelerini yeni bir kaynağa dönüştüren daha yaratıcı bir yöntem kullanıyor. Brüksel’de bir sosyal girişim olarak başlamış proje, bisikletle dolaşarak şehrin belirli mahallelerdeki kahve dükkânlarından kahve atıkları topluyor ve bunları şehir merkezindeki bir binanın bodrum katında istiridye mantarı yetiştirmekte kullanıyor. Yaklaşık 10 yıldır devam eden proje, artık her ay 1 ton mantar üretebilecek kapasiteye ulaşmış durumda. Üstelik, üretim süreci sonunda geriye kalan kullanılmış kahve atıkları, büyük bir hızla kompostlaştırılarak faydalı bir toprak zenginleştirici gübreye de dönüşüyor. Tüm sürecin döngüsel ekonomi modeli çerçevesinde geliştirildiği ve yürütüldüğü proje, hem atıkları atık olmaktan kurtarıyor ve böylece merkezi atık toplama ve bertaraf sistemleri üzerindeki yükü azaltıyor, hem de atıklara yeni bir amaç ve işlev kazandırarak ömrünü uzatıyor ve gıda gibi önemli bir kaynağa dönüştürüyor. Bu sırada bu süreci bir eğitim ve farkındalık yaratma fırsatı olarak da değerlendiriyor ve insanlara modeli anlattıkları turlar düzenliyorlar.

Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı olur diyerek, kahve ayak izimizi azalttığımız günler dileriz.