Bir Zamanlar Amazon
Amazon yağmur ormanları biyolojik çeşitlilik açısından hazine değerinde. 6,7 milyon kilometrekarelik alanıyla gezegenin canlı çeşitliliğinin yüzde 10’unu barındırıyor. Nasıl oluyor da barındırıyor sorusu ise on yıllardır tartışılıyor.
Science Advances dergisinde yayımlanan, Smithsonian Enstitüsü’nden Carlos Jaramillo liderliğindeki yeni araştırma bu soruya farklı bir cevap veriyor. Araştırma sonuçlarına göre, yağmur ormanlarının büyük bir bölümü 10 milyon yıl kadar önce Karayip Denizi’nin suları altında kalmış. Bugün Venezuela olarak bildiğimiz bölgeden Kuzeybatı Brezilya’ya dek… Böylece bölgede oluşan iç deniz farklı türlerin evrimine yol açmış.
Araştırmacıların ipuçları ufak bir köpekbalığı dişi, peygamberdevesi karidesi parçası ve başka mikroskobik deniz canlıları. Onların sayesinde anlaşılıyor ki, And Dağları yükseldikçe Doğu Amazon sular altına gömülmüş, hem de milyon yıldan az bir sürede iki kez. Sonuçlar pek çok bilimsel tartışmayı tetikleyecek gibi duruyor.
“Jeologlar bölgedeki çökeltilerin kaynağı konusunda bizimle hemfikir değil. Ancak biz bunların deniz kökenli oldukları konusunda kesin delillere sahibiz” diyor Smithsonian Tropikal Araştırma Enstitüsü’nden Carlos Jaramillo. Kendisi aynı zamanda araştırma makalesinin başyazarı. Jaramillo’nun ekibi 17-18 milyon yıl önce ve 16-12 milyon yıl önce meydana gelen iki seli tarihlendirebilmiş.
Bu sellerin oluşturduğu iç denizler çok uzun ömürlü olamamış. Kuzeybatı Brezilya’daki ilk su baskını 200 bin yıl kadar sürmüş, ikincisi ise 400 bin yıl. Karayip Denizi’ne daha yakın olan Kolombiya ise daha uzun süreler sele maruz kalmış: 900 bin yıl ila 3,7 milyon yıl arası. Bu seller And Dağları’nın oluşumuna da neden olmuş olabilir diyor Jaramillo. “Bize uzun gibi gelen bu süreçler jeolojik zamanlar söz konusu olduğunda göz açıp kapayıncaya kadar geçiyor” diye de ekliyor.
Ekip, Kolombiya’da Saltarin bölgesindeki petrol sondaj çukurlarından elde ettikleri 900 polen tipine ait 50 binden fazla polen taneciğini incelemiş. Denizsel olmayan polen tipi katmanlarıyla ayrılan iki farklı denizsel polen tabakası bulmuşlar. Köpekbalığı dişi ve peygamberdevesi karidesi parçaları da alt tabakalardaki ipuçları olmuş.
Amazon’un biyolojik çeşitliliğinin gizemini anlayabilmek için, önlerinde araştırmaları ve kazmaları gereken pek çok alan olduğu konusunda ise hemfikirler.