Beethoven’ın Saçlarından Genetik Öyküler

Dünyaca ünlü Alman klasik müzik bestecisi ve piyanist Ludwig van Beethoven’ın genom dizilimi çıkarıldı. Bilim insanları, DNA verilerinden yararlanarak bestecinin hastalıklarına ve aile geçmişine dair ipuçları elde ettiler.

Bir müzik dehası olarak kabul gören Beethoven’ın müzik yeteneği daha küçük bir çocukken bile kendini belli ediyordu ve ilk halka açık konserini yedi yaşında vermişti. Fakat besteci, 1800’lerin başından itibaren işitme sorunları yaşamaya başladı ve durumu yıllar içinde gittikçe kötüleşti. Yaklaşık yirmi yıl içinde, işitme duyusunu tamamen kaybetmese de işlevsel açıdan sağır kabul edilecek bir duruma geldi. Ömrünün son 10 yılı boyunca romatizma, sarılık, ödem ve solunum güçlüğü gibi bir dizi başka sağlık sorunu da yaşayan ünlü besteci, 1827’de ciddi bir karaciğer hastalığı sonucu öldüğünde 56 yaşındaydı.

Beethoven, sağlığının bozulmaya başladığı ilk yıllarda doktorundan bir ricada bulundu. Ölümünden sonra hastalığının araştırılmasını ve bulguların kamuoyuna açıklanmasını istiyordu. Ölümü sonrasında yapılan otopside ciddi düzeyde karaciğer hasarına ek olarak, hem işitme sinirinde hem de diğer ilgili sinirlerde önemli oranda genişleme olduğu görülmüştü. Ancak sağlık sorunlarına neyin yol açtığı ve gerçek ölüm nedeni net olarak tespit edilemedi, hatta yıllarca tartışma konusu oldu. Fakat araştırmacılar onun bu arzusunu asla unutmadı.

Cambridge Üniversitesi liderliğindeki uluslararası bir araştırma ekibi, genetik biliminin de yardımıyla bu dileği yerine getirmek üzere kolları sıvadı. Beethoven’a ait olduğu iddia edilen sekiz saç örneği elde ettiler ve DNA incelemeleri yürüttüler. Örneklerden ikisinin başka kişilere ait olduğu ortaya çıktı. Bunlar arasında, Beethoven’ın ölümünden bir gün sonra müzisyen Ferdinand Hiller tarafından bizzat kesilip alındığına inanılan ünlü “Hiller perçemi” de vardı. Bu örnek üzerinde daha önce yapılan analizler sonucunda Beethoven’ın kurşun zehirlenmesine maruz kalmış olabileceği, işitme kaybı dahil sağlık sorunlarına da bunun yol açmış olabileceği öne sürülmüştü. Fakat genetik analizlerde Hiller perçeminde Y kromozomu olmadığı ortaya çıktı; yani Beethoven’a ait olmadığı gibi, bir erkeğe bile ait değildi. Dolayısıyla kurşun zehirlenmesi iddiaları da kesin şekilde geçersiz kılınmış oldu.

Beethoven’ın yaşamının son yedi yılına ait diğer beş saç örneğininse aynı kişiye ait olduğu kanıtlandı. Amerikan Beethoven Derneği üyesi Kevin Brown’ın koleksiyonundan alınan örneklerden biri, diğerlerinden çok daha iyi şekilde korunmuştu. Bu örnekten tüm genom dizilimini çıkarmayı başaran araştırmacılar, elde ettikleri DNA ile en fazla benzerlik gösteren kişilerin günümüz Kuzey Ren-Vestfalya bölgesinde yaşayan insanlar olduğunu gördüler. Bu da, Beethoven’ın bilinen soy öyküsü ile uyumlu. Beethoven’ın modern akrabalarından alınan DNA örneklerini de inceleyen araştırmacılar, bu aşamada şaşırtıcı bir bulguyla karşılaştılar: Beethoven’ın doğumuna kadar süregelen son yedi nesil içerisinde, baba tarafında evlilik dışı bir ilişki yaşanmıştı.

Araştırma sonucunda Beethoven’ın işitme kaybına ya da kronik mide-bağırsak sorunlarına dair net bir genetik neden bulunamadı. Yine de, karaciğer rahatsızlığı hakkında bir dizi önemli genetik risk faktörü keşfedildi. Bunlar arasında Hepatit B enfeksiyonuna dair bulunan kanıtlar da var. Yapılan analizler bestecinin mide-bağırsak şikâyetleri konusunda da sağlam bir genetik açıklama sağlayamadı; fakat genom verilerine göre bu şikâyetlerin nedeninin çölyak hastalığı, laktoz intoleransı ya da hassas bağırsak sendromu (IBS) olması ihtimali son derece düşük.

Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü’nden Johannes Krause, “Beethoven’ın ölüm nedenini hâlâ kesin olarak söyleyemiyoruz ama en azından önemli kalıtsal risk faktörlerinin ve Hepatit B virüsü enfeksiyonunun varlığını doğrulamayı başardık” diyor ve ekliyor: “Ayrıca daha düşük ihtimal taşıyan birçok diğer genetik nedeni de listeden silebildik.”