Venüs’ün Hareketli İç Dünyası

Güneş Sistemi’nde Dünyamıza en yakın gezegenlerden olan Venüs, yoğun atmosferi ve gönderilen uzay araçlarının dakikalar içerisinde işlevsiz kalmasına yola açan sert koşulları sebebiyle gizemini korumayı başarır.

Ancak son zamanlarda, gezegen bilimcileri Venüs’ün coğrafyası hakkında yeni keşifler yaptılar, buna göre gezegenin yüzeyinde en az 85 bin volkan bulunuyor. Araştırma, bizi gezegenin evrimini ve jeolojik yapısını anlamaya daha da yaklaştırıyor.

Journal of Geophysical Research’te 24 Mart’ta yayımlanan çalışmada, Venüs’teki son keşiflerden ilham alan araştırmacılar, gezegenin yüzeyindeki her potansiyel volkanı gösteren yeni bir harita oluşturdular.

Yakın zamana kadar uzmanlar, Venüs’ün muhtemelen jeolojik olarak ölü ve volkanik patlamaların gerçekleşmediği bir gezegen olduğuna inanıyorlardı. Geçmişte, bilim insanları Venüs’te binlerce yanardağın yanı sıra koronalar – katılaşmış lavla kaplı, düzlemsel, volkan benzeri yapılar belirlediler. Gezegenin dış kabuğunun altında koyu kıvamlı, akışkan bir manto vardır ve atmosferi, gezegenin volkanik bir geçmişe sahip olduğunu gösteren karbondioksit ve kükürt açısından zengindir. Bununla birlikte, Venüs’ün günümüzde, volkanik aktivitede ve büyük patlamalarda kilit rol oynayan, Dünya’dakine benzer herhangi bir tektonik plakası yok. Bu nedenle bilim insanları, Venüs yanardağlarından herhangi birinin şu anda veya yakın zamanda aktif olma ihtimalinin düşük olduğunu düşünüyorlardı.

Araştırmacılar, Magellan Uzay Aracı tarafından 1990 ve 1992 yılları arasında toplanan Venüs yüzeyinin radar görüntülerini yeniden incelediler ve yakın zamanda oluşmuş volkanik aktiviteye dair kanıt aradılar. Görevi sırasında Magellan, gezegen yüzeyini farklı yörüngelerden görüntülemek için radar sistemini kullandı ve volkanik aktivite için potansiyel yerler olarak tanımlanan alanlar da dahil olmak üzere bazı yerleri iki yıl boyunca iki veya üç kez gözlemledi.

Veriler, Venüs’te yakın zamanda meydana gelen bir volkanik aktivitenin izlerini ortaya çıkardı. Bundan önce, yine Magellan verilerini kullanan başka bir araştırmacı grubu, gezegenin dış kabuğunun daha önce fark edilenden çok daha ince ve daha yumuşak olduğunu tespit etmişti; bu da magmanın hâlâ koronalardan gezegenin yüzeyine çıkabileceğini gösteriyordu.

Son zamanlarda, Magellan verileri, aktif gibi görünen bir volkanı tanımlamak için de kullanıldı. Araştırmacılar, yörünge aracının birden çok kez geçtiği alanların manzarasındaki değişiklikleri arayarak, Venüs’ün gerçekten de muhtemelen hâlâ jeolojik olarak aktif olduğunu belirleyebildiler.

Uzmanlar, aktif mi, uykuda mı yoksa jeolojik olarak ölü mü olduklarını bilmese de, en az 85 bin yanardağ tespit ettiler (Karşılaştırmak gerekirse, Dünya’da potansiyel olarak aktif olan 1.350 volkan var). Araştırmacılar, haritalarında görünmeyen 1 km’den daha küçük volkanlar da olabileceğine inanıyor.

NASA’nın Aralık 2027’de başlaması planlanan VERITAS görevi ve Avrupa Uzay Ajansı’nın 2030’ların başında devreye girmesi planlanan EnVision görevi dahil olmak üzere Venüs’e gönderilecek araçlar, çok daha yüksek çözünürlüklü yeni görüntüler sağlayacak. Bu da potansiyel gizli, mini volkanları bulmaya yardımcı olabilir.