Ay’daki Su Dolu Boncuklar

Çin’e ait Chang’e-5 aracının görevlerinden biri, Ay’ın yüzeyinde sondaj yapıp ve 1970’lerden bu yana ilk kez Dünya’ya örnek getirmekti. Bu görevi başarıyla tamamlayan uzay aracının 2021 yılında getirdiği 1731 gram Ay regolitini inceleyen bilim insanları heyecan verici bir keşif yaptıklarını söylüyorlar.

Ay yüzeyinin, milyonlarca yıl önce asteroit çarpışmaları ve volkanik aktiviteden oluştuğu anlaşılan küçük silikat boncuklarıyla dolu olduğu biliniyor. Geçtiğimiz günlerde Nature Geoscience’ta yayımlanan makaleye göre araştırmacılar, spektrometri kullanarak bu mikroskobik kürelerin içinde hapsolmuş su keşfetti. Ekibe göre, boyutları birkaç mikrometreden birkaç milimetreye kadar değişen bu kürelerin kendi başlarına küçük olsalar da, Ay’a yayılmış şekilde, 330 milyar ton su içeriyor olabilecekleri hesaplanmış.

Ay’da suyun varlığı NASA’nın Ay yörünge araçları sayesinde 1990’lardan beri biliniyordu. Bu araştırmalarda, kalıcı olarak gölgede kalan kutup kraterlerinde hayat veren sıvının kanıtları bulunmuştu. Bununla birlikte, bu Ay suyunun kökeni ve davranışı hâlâ belirsizdir.

Mikrotektitler olarak da bilinen cam küreler, göktaşları saatte 10 bin ila 100 binlerce kilometre hızla Ay’a çarpıp, yüzey parçalarını patlattığında oluşur. Çarpma kuvvetiyle erime sıcaklıklarına yükselen silikat mineralleri, birleşip küçük cam boncuklar oluşturarak çevreye saçılır.

Ay toprağı oksijen içerdiğinden, bu boncuklar da oksijen içeriğine sahiptir. Güneş rüzgârıyla gelen iyonize hidrojen atomları (protonlar) çarptığında, erimiş kürelerdeki oksijen ile reaksiyona girerek silikat kapsüllerin içindeki suyu oluşturur. Zamanla kürelerin bir kısmı, regolit olarak bilinen Ay tozu parçacıklarının altına gömülür ve su ile beraber yeraltında hapsolur.

Yeni çalışma, cam boncukların, serin ve karanlık ay gecesi boyunca suyun kurumuş yüzey toprağına kolayca salındığı gizli bir rezervuar görevi görebileceğini öne sürüyor. Böylece Ay’daki suyun gizemli kökeni de büyük ölçüde çözülmüş gibi görünüyor.

Araştırmacılar, Ay yüzeyinde kalıcı istasyonlar kurma ve buradan daha ötedeki gök cisimlerine hareket etme hayalleri kuran gelecekteki astronotların boncukları ısıtarak bu suya erişebileceğini öne sürüyorlar.

Bunun dışında, benzeri su dolu küreciklerin, Güneş Sistemi’ndeki diğer gök cisimlerinde de bulunması ihtimali de heyecan verici duruyor.