2019 IgNobel Ödülleri

Yaratıcı ve sıra dışı düşünebilmeyi teşvik ederek bilime olan ilgiyi kamçılamak için “önce güldüren, sonra da düşündüren” çalışmalara verilen IgNobel Ödülleri, her yıl olduğu gibi eylül ayı başında Harvard Üniversitesi’nin Sanders Tiyatro Sahnesinde sahiplerini buldu.

Bu yılki törenin teması “alışkanlıklar”dı ve törenin çeşitli bölümlerinde bu temaya ilişkin gösteriler yer aldı. Törenin başlangıç hazırlıkları sürerken bir yandan sahne alan “15 dakikada 15 alışkanlık” konulu gösteride anlamsızca bir ileri bir geri yürümek, yüksek sesle telefonla konuşmak, sürekli telefon kontrol etmek, tırnak kemirmek, uzaklara dalıp gitmek, üst baş düzeltip durmak, telefonla fotoğraf çekmek gibi alışkanlıklar mizahi bir tutumla sergilendi. Bu esnada koltuklarına yerleşen ve kâğıt uçaklarını katlayan seyirciler, törenin başlangıç anonsuyla birlikte alışıldık şekilde uçaklarını sahneye fırlatarak ödül törenini başlattılar.

Yine birbirinden ilginç araştırmaların yer aldığı törende, geleneksel olarak, kazananlara ödülleri gerçek Nobel Ödülü sahipleri tarafından verildi. Bu yıl törene katılanlar; 1990 yılının Nobel Fizik Ödülü sahibi Jerry Friedman, 1993 yılının Nobel Tıp Ödülü sahibi Rich Roberts ve 2007 yılının Nobel Ekonomi Ödülü sahibi Eric Maskin oldu. Ziyaretçiler arasında, önceki yıllarda IgNobel Ödülü alan araştırmacılar da yer aldı.

Törenin kuşkusuz en duygu yüklü anları, geçtiğimiz kış aramızdan ayrılan ve neredeyse 20 yıl boyunca her törende büyük bir alçakgönüllülükle kâğıt uçakları sahneden süpürme görevini üstlenen, Nobel Ödüllü fizik profesörü Roy Glauber’ın anıldığı ve öğrencileri tarafından kendisine armağan edilen süpürgenin yeni sahibine teslim edildiği kısım oldu.

Annals of Improbable Research (Umulmadık Araştırmalar Vakayinamesi) adlı bilimsel derginin organize ettiği IgNobel Ödüllerine, Harvard-Radcliffe Fizik Öğrencileri Topluluğu ve Harvard-Radcliffe Bilim Kurgu Derneği de sponsorluk sağlıyor. Her yıl 9.000’in üzerinde başvuru alan ödül komitesi, bunların arasından 10 çalışmayı seçerek ödül veriyor. Ödül alamayan çalışmalarsa havuza eklenerek birikmeye devam ediyor. Yani bir yıl ödüle aday gösterilen bir çalışma, o yıl alamasa bile sonraki yıllarda yeniden değerlendirmeye giriyor. Ödül komitesinde bilim insanları, Nobel ve IgNobel ödülü kazanan isimler, bilim yazarları, sporcular, kamu görevlileri gibi kişiler yer alıyor. Yine geleneksel olarak, müzakerelerin son gününde, karar sürecinde “dengeyi sağlaması” için yoldan geçen rasgele bir kişi de komiteye çağırılıyor.

Kazananlara verilen ödüller, çoğunlukla o yılın temasına uygun şekilde, farklı tasarımlarla hazırlanıyor. Bu yılın ödülleri “alışkanlıklar” temasını temsilen, üzerine cep telefonu, çiğnenmiş bir sakız ve diş fırçası iliştirilmiş bir karton kahve bardağı şeklindeydi. Tüm kazananlar ayrıca, üzeri gerçek Nobel Ödülü sahiplerince imzalanmış olan sertifikalar da aldılar.

Lafı daha fazla uzatmadan, 2019 yılı ödüllerinin sahiplerine geçelim…

Tıp: Pizzanın, İtalya’da yapılır ve İtalya’da tüketilirse hastalıklara ve ölüme karşı koruma sağlayabileceğine dair 2003 yılından bu yana kanıt toplayan, İtalyan ve Hollanda asıllı Silvano Gallus.

Tıp eğitimi: Cerrahlara ortopedik ameliyat eğitimi verirken basit bir hayvan eğitme tekniğini kullanarak başarıya ulaşan Amerikalı bilimciler Karen Pryor ve Theresa McKeon. (Bu teknik, örneğin bir köpek eğitirken, hayvan doğru şeyi yaptığında eldeki bir aygıtla “klik” sesi vererek onu onaylamaya dayanıyor.)

Biyoloji: Manyetize edilmiş ölü hamamböceklerinin, manyetize edilmiş canlı hamamböceklerinden daha uzun süre buzdolabı kapağına yapışık kalabildiklerini keşfeden, uluslararası bir araştırma grubu.

Anatomi: Fransa’daki erkek postacıların giyinik ve soyunukken testislerinde görülen sıcaklık değişimini ölçen Fransız araştırmacılar Roger Mieusset ve Bourras Bengoudifa.

Kimya: Beş yaşındaki sıradan bir çocuğun ürettiği günlük toplam salya miktarını 1995 yılında ölçen Japon araştırmacılar. (Merak edenler için, yaklaşık 500 ml)

Mühendislik: Bebek bezi değiştirme makinesini icat eden İran asıllı araştırmacı İman Farahbakhsh.

Ekonomi: Hangi ülkenin kâğıt parasının tehlikeli bakterileri bulaştırma konusunda daha başarılı olduğunu test eden Habip Gedik (Türkiye), Andreas Voss (Almanya) ve oğlu Timothy A. Voss (Hollanda). Yine merak edenler için söyleyelim Romanya parası Ley ipi göğüslemiş.

Barış: Bir yerinizi kaşımanın ne kadar haz verdiğini ölçmeyi deneyen bir grup uluslararası araştırmacı (İngiltere, Suudi Arabistan, Singapur ve ABD).

Psikoloji: Ağızda kalem tutmanın insanı gülümsetip mutlu ettiğini 1988 yılında keşfeden, sonra da 2017 yılında bunun doğru olmadığını keşfeden Alman bilim insanı Fritz Strack.

Fizik: Vombat adı verilen keseli memelilerin neden ve nasıl küp şeklinde dışkıladıklarını inceleyen uluslararası bir araştırmacılar grubu. (Bu grupta yer alan araştırmacılardan ikisi, 2015 yılında da tüm memelilerin idrar keselerini 21 saniye +/- 13 saniyede boşalttıkları ilkesini test ederek yine IgNobel Ödülü kazanmışlardı.)

Bu kısa ama eğlenceli ödül törenini ve törenin farklı bölümlerinde yer alan “kötü alışkanlıklar” temalı ilginç gösterileri YouTube’da izleyebilirsiniz. Hem bu yılki hem de önceki yıllara ait ödüller hakkında daha ayrıntılı bilgiyi ise organizasyonun resmi web sitesinde bulabilirsiniz.