Tüm Alfabelerin Öncülü Bulundu mu?

Yeni bir araştırma, resim yazısını günümüzden 3800 yıl önce alfabeye ilk uyarlayanların, o dönemde Mısır’da yaşayan İbraniler olduğunu iddia ediyor.

Eğitimimizin ilk aşamasında harfleri ezberledik A, B, C… Defalarca yazdık her bir harfi, hem defterlerimize hem zihnimize. Peki bu A’lar, B’ler nereden çıktı, aklımızdan geçenlerin, duygularımızın kalıcı olarak izini düşen kelimeleri oluşturan harfler nasıl oldu da belli bir sıraya dizilip alfabeleri oluşturdu? Coğrafyadan coğrafyaya, kültürden kültüre alfabeler nasıl değişti, dönüştü? Bu sorulara yüzyıllardır kafa yoruyor bilimciler.

Tarihöncesi dönemlere uzanan mağara resimleri ve işaretleri, MÖ 3000’lere hatta daha öncesine giden hiyeroglifler ve işaret yazıları hepimizin az çok bildiği terimler ve bizi bugün kullandığımız alfabelere götüren yolun ilk mihenk taşları. MÖ 3200’lerde Sümerler tarafından geliştirildiği iddia edilen ve keşfiyle yazılı tarihin de başladığı kabul edilen işaret yazısı, İran’dan Anadolu ve Akdeniz’e yayıldı. Ancak biraz karmaşıktı. Dolayısıyla kabaca MÖ 1200’lerde yerini, daha rahat uygulanır olan çizgisel Fenike alfabesine bıraktı. Fenikelilerden Yunanlılara ve Giritlilere, ardından Roma’ya taşınarak Yunan ve Latin alfabelerine dönüştü.

Formlarından dolayı “çivi” yazısı olarak adlandırılan Mezopotamya’nın ilk işaret yazıları, 17. yüzyılda Batılılar tarafından ilk keşfedildiğinde “acayip yazılar” olarak tarif edilmişti. O günden bugüne dilbilim çok yol kat etti.

Resim yazısı olarak da ifade edilen Mısır hiyerogliflerinin, İbrani alfabesiyle olan bağlantısı ilk kez 1920’lerde iddia edilmişti. Ancak alfabedeki çoğu harf o dönem çözümlenemediği için, araştırmacılar tarafından “delil yetersizliği” nedeniyle bu iddia reddedilmişti.

Alfabe iddialarını tartışmalı kılan en ateşli unsur, dini metinlerde yazılanlar ile gerçekte olanların çeliştiğini dile getiren iki ayrı görüş. İncil araştırmacılarının bir bölümü, Eski Ahit’te belirtilenin aksine İsraillilerin MÖ 2. binyılda Mısır’da yaşamadığını iddia ediyor. Diğer tartışmalı konu ise, Petrovich’in üzerinde çalıştığı metinlerin antik Sami dillerinden herhangi birine ait olabileceği, dolayısıyla tek bir dille bağdaştırılamayacağı.

Petrovich, iddialarını teoriden öteye taşıdığına inanıyor ve karşı iddialara cevap veriyor: Kahire Müzesi’ndeki çalışmaları sırasında, MÖ 1800’lere ait kil levhadaki bir metinde, yüksek ihtimalle “İbraniler” anlamına gelen bir kelimeye rastladığını ve bunu doğrulayabilmek için, harflerin anlamına dair eski tespitleri de araştırmasına kattığını belirtiyor. Sonrasında, yeni oluşturulmakta olan bu alfabenin tamamını Mısır’daki üç farklı bölgedeki yazıtlarla karşılaştırarak, 18 İbrani harfini tespit etmiş.

Bu iddialarının hâlâ fazlasıyla kanıta ihtiyacı olduğu söylense de, “ilk alfabeye” dair süregelen iddiaları bu denli somutlaştıran bir nevi ilk akademisyen Petrovich.