Türkiye’nin İlk Sıfır Atık Adası
Ekinlik, Marmara Denizi’nde, daha iyi bilinen Marmara ve Avşa Adaları’nın hemen açığında ve 3.27 km2 gibi küçük bir yüz ölçüme sahip, şirin bir ada. 2014 yılında yapılan nüfus sayımına göre ise adada yalnızca 102 kişi yaşıyor. Son günlerde ise, Türkiye’de sıfır atık politikasının uygulandığı tek ada olarak adını duyuruyor. Balıkesir Büyükşehir Belediyesi’nin Marmara İlçesi’ne bağlı Ekinlik Adası, sıfır atık hedefinin hayata geçirilmesi için bir deneme niteliği taşıyan yeni projeye ev sahipliği yapıyor. Adanın küçük yüzölçümü ve düşük nüfusu, kontrol edilebilir atık miktarı, projenin uygulanabilirliği ve sürdürülebilmesi açısından da önemli bir etken olmuş.
Evsel atıklar, organik ve inorganik olarak ikiye ayrılıyor ve döngüsel ekonomi çerçevesinde yeniden kazanımı temelinde ‘‘kaynağında ayrıştırma’’ ilkesi yatıyor. Yani, atıklar oluştuğu noktada, evde, işyerinde, vb. ayrı ayrı sınıflandırılarak ayrı çöp kovalarına (veya atık biriktirme konteynerlerine) atılıyor. Ekinlik Adası’nda bu temel ilkeyi hayata geçirmek için üçlü toplama sistemi kurulmuş: organik atıklar, inorganik atıklar ve geri dönüştürülemeyen atıklar için üç ayrı çöp konteyneri gruplanmış olarak daha önce karışık çöp konteynerlerinin olduğu noktalara yerleştirilmiş (eski çöp konteynerleri ise kaldırılmış). Ayrıca, bir mobil atık toplama merkezi ile vatandaşların ayrıştırma işini kolaylaştırmak hedeflenmiş. Cam, metal, kâğıt, plastik gibi inorganik atıklar geri dönüşüm tesislerine gönderiliyor. Bataryalar, elektronik atıklar, tekstil ve bitkisel yağ gibi atıklar ise ayrı toplanarak olumsuz çevre etkileri azaltılıyor ve yeniden kazanılabilen malzemeler değerlendiriliyor.
Mutfak artıkları, pişmiş yemek atıkları ve diğer organik atıklar, yani biyo-bozunur atıklar, kapalı makinelerde komposta dönüştürülüyor ve faydalı bir toprak iyileştirici ürün haline geliyor. Bu toprak zenginleştirici ‘‘gübre’’ park ve bahçelerde kullanılıyor.
Ekinlik Adası’nda artık plastik poşetler de kullanılmıyor. Ada halkının enerji ihtiyacı güneş panellerinden, su ihtiyacı ise deniz suyu arıtma sisteminden karşılanıyor. Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanı Volkan Karateke, ‘‘Doğrusal ekonomiden döngüsel ekonomiye geçişin kilit noktası olan bu çalışmayı adalarımız genelinde uygulamayı planlıyoruz’’ diyor. Özellikle çocuklar ve gençlerin atıksız yaşama ilişkin farkındalığını artırmak ve deneyim kazandırmak için de çeşitli faaliyetler yürütülüyor.
Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri kapsamında atık azaltımı, yeniden kazanımı ve bu çerçevede döngüsel ekonomi ilkeleriyle uyumlu sistemler kurma yaklaşımı oldukça önemli bir yer kaplıyor. Bu tip sıfır atık çalışmalarının temelinde yatan en büyük engellerden biri ise vatandaşların kişisel alışkanlıklarını değiştirme ihtiyacı, özellikle de atıkların kaynağında ayrıştırılması ilkesi. Bu nedenle, Ekinlik Adası gibi küçük, düşük nüfuslu ve daha kontrol edilebilir yerleşim yerlerinde gerçekleştirilecek bu ve benzeri çalışmalar önemli olmakla birlikte, gerçek değişime etki edecek daha büyük çaplı ve etkisi geniş projelerin de bir an önce hayata geçmesini temenni ediyoruz.