#

Nobel Mevsimi

Bilim Dalları

Nobel Ödülleri, İsveçli bilim insanı Alfred Nobel adına 1901 yılından bu yana veriliyor. Nobel Vakfı’nın çığır açan bilimsel buluşları ve buluş sahiplerini ödüllendirmenin yanı sıra, ilgili konulara dair kamuoyunda fikir oluşturma gibi bir gayesi de var.

Sonbaharın gelişiyle birlikte tamamlanmaya başlayan değerlendirmeler sonrası, Nobel Ödülleri açıklanmaya başladı. Fizik, kimya ve tıp/fizyoloji ödülleri sahiplerini buldu. Diğerlerini de heyecanla bekliyoruz.

Maddenin alışılmadık halleri

Maddenin farklı durumlara girebildiği, bilinmeyen bir dünyanın kapılarını açan bilim insanları David J. Thouless, Duncan M. Haldane ve J. Michael Kosterlitz, bu yılın Nobel Fizik Ödülü’nü paylaştı.

“Topolojik evre değişimlerinin ve maddenin topolojik evrelerinin kuramsal keşfine" yaptıkları katkılar nedeniyle” ödüle layık görülen araştırmacıların, maddenin gizemlerini kuramsal olarak anlamamızda ve yeni malzemeler geliştirmede ufuk açacağı kesin.

Kosterlitz, Thouless ve Haldane, süper iletkenler, süper akışkanlar ve incecik manyetik katmanlar gibi maddenin alışılmışın dışındaki evre ya da hallerini araştırmak için ileri matematiksel yöntemler kullandı.

Moleküler makineler

Geçen yıl Aziz Sancar’ın Tomas Lindahl ve Paul Modrich ile paylaştığı Nobel Kimya Ödülü'nün yeni sahipleri Jean-Pierre Sauvage, Sir James Fraser Stoddart ve Bernard L. Feringa oldu.

Moleküler makinelerin sentezi ve tasarımı alanındaki çalışmalarıyla ödüle layık görülen üç bilim insanı, saç telinden bin kat daha ince makineler kurarak kimya alanında yeni bir boyut açmış oldu. Moleküllerin birbirine eklemlenmesiyle kurulan bu nanometrik makineler, “gerekli enerjiyi sağladıklarında hareketi kontrol edebiliyor.” Moleküler makineler, elektrikli motorun 1830’lardaki halini andırıyor. Sayelerinde gelecekte yeni malzemeler, algılayıcılar ve enerji depolama sistemleri yapabilmek mümkün olacak.

”Kendini yiyen” mekanizma

Hücre biyoloğu Yoshinori Ohsumi, otofaji adı verilen hücre mekanizmasını aydınlatan çalışmasıyla Nobel Tıp Ödülü’nün sahibi oldu. Hücrenin kendisini arındıran ve yenileyen –aslında kelimenin tam anlamıyla ”kendini yiyen” mekanizmasına otofaji deniyor.

Otofaji, vücudun bir nevi geri dönüştürme mekanizması gibi işliyor. Bozulan veya artık ihtiyaç duyulmayan hücrelerin bulunmasını ve bu hücrelerden ayrıştırılan yararlı kısımlardan enerji elde edilerek yeni hücrelerin yaratılmasını sağlıyor. Ökaryotik hücrelerde bu sindirim işlemini lizozomların yaptığı biliniyordu ama mekanizmanın nasıl çalıştığını ortaya koyan Ohsumi oldu.

Bu mekanizma sayesinde vücut sağlıklı metabolizmayı koruyor. Mekanizmanın bozulması ise Parkinson, diyabet, kanser gibi bazı hastalıkları tetikleyebiliyor.

Bilim insanları, Alfred Nobel'in ölüm yıldönümü olan 10 Aralık'ta Stockholm’da düzenlenecek ödül töreninde diploma ve altın madalyalarını alacak.

REFERENCES

  • 1. https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2016/press.html
  • 2. https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/2016/press.html
  • 3. https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2016/press.html