Nobel Kimya Ödülü’nde Türk İmzası

2015 Ödülünü paylaşan Aziz Sancar, Nobel kazanan ilk Türk bilimci

2015 Nobel Kimya Ödülü, aralarında çalışmalarını ABD’de Kuzey Carolina Üniversitesi’nde sürdüren   biyokimyacı ve moleküler biyolog Prof. Aziz Sancar’ın da bulunduğu üç bilimci arasında paylaştırıldı. Sancar, Nobel Ödülü kazanan ikinci Türk oluyor. Daha önce romancımız Orhan Pamuk, 2006 yılında Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanmıştı.

2005 yılında ABD Ulusal Bilimler Akademisi’ne üye seçilen başarılı bilimcimiz, 2007 yılında da Vehbi Koç ödülünü kazanmıştı. Prof Sancar, Kuzey Carolina Üniversitesi’nde biyokimya profesörü olarak görev yapıyor.

Türkiye Bilimler Akademisi’nin de onur üyesi olan Sancar, vücudumuzda aydınlık ve karanlık döngülerini yöneten biyolojik (sirkadyen) saat üzerindeki çalışmalarıyla da tanınıyor.

İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından yapılan açıklamada, üç bilimcinin hücrelerin çekirdeklerinde kalıtım şifremizi taşıyan DNA moleküllerindeki hataları onarma mekanizmalarını aydınlattıkları için ödüle layık görüldükleri belirtildi.

Ödülü paylaşan öteki bilimciler İngiltere’deki Crick Enstitüsü’nden İsveç asıllı Prof. Tomas Lindahl ile, Duke Üniversitesi’nden (ABD) Prof. Paul Modrich.

1946 yılında Mardin’in Savur İlçesi’nde doğan Sancar, yğksek lisansını  İstanbul Üniversitesi’nde tamamladıktan sonra doktorasını  Teksas Üniversitesi’nde (Dallas) yapmıştı .

İsveç Bilimler Akademisi’nin açıklamasında Prof Sancar’ın, hücrelerin morötesi ışınların DNA’da yol açtığı hasarı onarmak için kullandığı nükleotid kesme sürecinin mekanizmasını aydınlattığı için ödüle hak kazandığı belirtildi. Nükleotidler, DNA’nın çift sarmalını oluşturan ve şifredeki “harflere” benzetilen adenin, sitozin, guanin ve timin adlı şeker moleküllerine deniyor. Söz konusu onarım sisteminde bozukluklar taşıyan insanlar, güneş ışığına çıktıklarında kanser riskine maruz kalıyorlar.

Koç Üniversitesi Kimya ve Biyoloji Mühendisliği ile Moleküler Biyoloji ve Genetik bölümlerinde öğretim üyesi olan Doç. Dr. Halil Kavaklı bir dönem birlikte çalışma fırsatı bulduğu Prof. Sancar ile gerçekleştirdikleri projeleri KURIOUS’a anlattı: “Doktoramı bitirdikten sonra doktora sonrası çalışmalarımı Prof. Dr. Aziz Sancar’ın laboratuvarında tamamlayıp, Koç Üniversitesinde göreve başladım. Prof. Sancar ile bakterilerde DNA onarım mekanizmasının aydınlatılması üzerindeki projelerde çalıştım. Çalışmalarımızın sonuçlarını bilimsel dergilerde yayımladık. Halen Prof. Sancar ile birlikte biyolojik saat mekanizmasının aydınlatılması konularında ortak çalışmalar yapmaktayız. Hocam Aziz Sancar’ın Nobel Ödülü’nü aldığını duyduğumda son derece heyecanlandım ve gurur duydum. Bu çalışmaların içerisinde bulunduğum ve hocamla çalışma fırsatı bulduğum için kendimi çok şanslı buluyorum. Bilim dünyasında  Prof. Sancar sadece Nobel Ödülü’nü aldığı DNA onarımı konusu üzerindeki çalışmaları  ile tanınmakla kalmayıp, biyolojik saatin çalışma mekanizması üzerinde yaptığı çalışmalar ile de ayrı bir saygınlık kazanmıştır.
Bilim insanlığı tartışma götürmez boyutlarda olan Prof. Sancar, aynı zamanda yardım sever bir insandır. Vehbi Koç Vakfı’ndan verilen ödülü Kuzey Carolina’da bir Türk evi oluşturarak Türk öğrencilerinin hizmetine sunmuştur.”

Ödülü paylaşan bilimcilerden Tomas Lindahl, DNA’nın 1970’lerde düşünüldüğü gibi kararlı bir molekül olmayıp sürekli olarak bozulma eğiliminde olduğunu ve kalıtım sisteminin ancak hücrelerin hatalı nükleotidleri kesip atmaları sayesinde korunduğunu keşfetmişti.

Paul Modrich de, hücre bölünmesi sırasında kopyalanan DNA molekülünde meydana gelen hataları onaran ve hatalı kopya olasılığını binde bire indiren bir başka onarım yöntemine açıklık getirmişti.