Nesli Tükenmekte Olan Bir Canlı Klonlandı

Dünya üzerindeki biyoçeşitliliğin hızla azaldığı bir dönemdeyken, doğa koruma çalışmalarında yenilikçi yaklaşımlar öne çıkmaya başlıyor. İlk defa, soyu tükenmekte olan bir canlının nüfusunu artırmak amacıyla klonlama teknolojisi kullanıldı. ABD’de yalnızca 400-500 adet yabani bireyi kaldığı tahmin edilen siyah ayaklı dağ gelinciği (black-footed ferret / Mustela nigripes) için sürdürülen çalışmalarda, yaklaşık otuz yıl önce ölmüş Willa adlı bir bireyden alınarak dondurulmuş DNA örnekleri kullanıldı ve yeni bir yavru dünyaya getirildi.

Klonlama teknolojisi çok yeni olmasa da (1996’da doğan Dolly adlı koyunu hatırlayalım), son yıllarda ortaya çıkan CRISPR gibi yeni teknikler sayesinde genetik mühendislerinin ufku genişledi ve bu teknoloji ilk defa doğa koruma uzmanları tarafından kullanıldı.

1970’lerde nesli tükendiği tahmin edilen siyah ayaklı dağ gelinciği, zamanında Kuzey Amerika’nın tüm batı bölgelerinde yaşamış küçük bir avcı. Fakat, çiftçilik faaliyetleri nedeniyle temel besin kaynağı olan kemirgenler ortadan kalkınca, sayıları azalmaya başlamış. 1981 yılında şans eseri keşfedilen on sekiz bireyden yedisi kontrol altında üreyebilmiş ve şu anda hayatta olan tüm siyah ayaklı dağ gelinciklerinin, bu yedi bireyin çocukları olduğu düşünülüyor. Genetik çeşitlilik sınırlı olduğu için, bu sevimli hayvanların hastalıklara karşı direnci de düşük. Özellikle de pirelerle yayılan bakteriyel bir enfeksiyona karşı. Willa’nın genetik çeşitliliği ise, bu bireylerden üç kat kadar daha fazla.

10 Aralık 2020’de doğan ve Elizabeth Ann adını verdikleri gelinciğin klonlanma projesi, yaklaşık yedi yıl süren çalışmaların bir sonucu. Evcil bir gelincik türünden alınan yumurtalar olgunlaştırılarak, içindeki çekirdek ve genetik malzemeler alınmış. Sonra, Willa’nın genetik bilgilerin içeren malzeme bu yumurtalara transfer edilmiş ve elektrik uyarıcılar sayesinde bölünmeleri sağlanmış. Böylece ortaya çıkan embriyolar, yumurtaların alındığı anne adayının karnına geri yerleştirilmiş. Bir tanesi, Elizabeth Ann, başarılı olmuş ve sağlıklı biçimde doğmuş.

Laboratuvar ortamında doğan yabani hayvanların doğaya bırakıldıklarında hayatta kalıp kalamayacakları, uzmanları endişelendiriyor. Fakat annesi evcil olsa da, kendisi şimdilik yabani bir canlı davranışları sergiliyor. Her şey yolunda giderse, Elizabeth Ann’in torunları veya torunlarının torunları, 2024 veya 2025’te doğaya bırakılacak.