Neden Sarı?

Gündelik hayatta nedenini sorgulamadan, olduğu gibi kabul ettiğimiz birçok gerçek var. Tabii meraklı bilim insanları sağ olsunlar, pek düşünmediğimiz soruların cevabını bizim yerimize arıyor. Biz bunları düşünmesek de yeni keşfedilen biyolojik, kimyasal veya diğer bilim dallarına ait süreçler veya işlemler, gündelik hayatımıza da etki edebilecek birçok yeni olasılığa kapı aralayabiliyor.

Bunlardan biri de, idrarımızın renginin neden sarı olduğu. Hepimizin her gün en az birkaç defa şahit olduğu bu boşaltım işleminin arkasında yatan biyolojik süreç aslında yüz yıldan uzun bir süredir biliniyor. Fakat, sorumlu kimyasal bileşiğin adı, her gün yeni bir keşfe olanak tanıyan genom sekanslama teknolojisinin ilerlemesi sayesinde, daha yeni kondu.

Kandaki alyuvarlar ömrünü tamamladığı zaman karaciğerde bozunmaya başlıyor ve rengi sarıya dönerek idrarla birlikte bedenden atılıyor. Bu bozunmayı sağlayan turuncu renkli mide enzimi bilirubin ise, karaciğere taşındığı zaman rengi açılarak urobilinogen adlı bileşiğe dönüşüyor ve idrara sarı rengini veriyor. İşte bu dönüşümü sağlayan ve uzun bir süre bilim insanlarından saklanan enzimin adı ise bilirubin reductase.

Maryland Üniversitesi’nden bir grup bilim insanının yürüttüğü araştırmanın sonuçları yakın bir zaman önce Nature Microbiology dergisinde yayımlandı.

Araştırmacılardan Brantley Hall, izledikleri yolu ve kullandıkları teknolojiyi şöyle açıklıyor: ‘‘Bu enzimin peşinde kullandığımız yöntemi, genom analizi ile deneysel görüntüleme tekniklerini birleştirerek elde ettik. Sindirim sistemi bakterilerini incelemek ise oldukça güç, çünkü bedenimizdeki oksijensiz ortamda yaşayan bu mikroorganizmaları laboratuvar ortamında uzun süre canlı tutarak üzerlerinde deney yapmak zor. Bu nedenle, bilirubin bileşiğini sindirebileceği düşünülen ve üzerinde çalışabileceğimiz bakteri türü sayısı çok kısıtlıydı.’’ Fakat, sonunda bu süreçten sorumlu bakterilerden birini (Escherichia coli) yeterince izole ederek, adını BilR olarak kısalttıkları enzimi teşhis ettiler.

Bu keşif, tabii yalnızca merak gidermekle kalmıyor. Bedende bilirubin bozunma süreçlerindeki aksaklıklar nedeniyle ortaya çıkan sarılık, safrakesesi taşı, inflamatuar bağırsak hastalığı, hatta zaman zaman beyin hasarı ve ölümle dahi sonuçlanabilen aşırı bilirubin birikimi gibi durumların tedavisinde yeni yöntemlere kapı aralayabileceği düşünülen bir keşif olduğu iddia ediliyor.

İdrarımızın neden sarı olduğunu artık daha iyi biliyoruz, fakat siz yine de bol bol su içmeyi ihmal etmeyin.