Mars Büyüyecek, Ay Gizlenecek!

Bu yıl temmuz sonunda gökyüzünde epeyce hareket var; bir yanda Mars, diğer yanda Ay marifetlerini sergiliyor.

27 Temmuz’da gezegenimizin Güneş’le arasından geçeceği Mars, gökyüzündeki en parlak 3. cisim olacak; son 15 yılda görünmediği kadar büyük görünecek ve 31 Temmuz’da Dünya’ya en yakın noktada olacak.

Mars gösterisini yapadursun, 27 Temmuz’da Ay da sahnede olacak. Başlangıcından bitişine kadar yaklaşık 4 saat sürecek Ay tutulması, 1 saat 43 dakikalık tam tutulma süresiyle de 21. yüzyılın en uzun Kanlı Ay Tutulması olacak. Kanlı Ay denmesinin nedeni Ay’ın tutulma sırasında kırmızımsı bir renge bürünmesi. Peki, tutulma sırasında kararmasını beklerken Ay neden kızarıyor? Tutulma sırasında Güneş’ten gelen ışınlar Dünya atmosferinden yansıyıp Ay’a yüzeyine düşer. Dünyanın atmosferi yeşil ve mavi gibi daha kısa dalgaboyundaki ışığı dağıttığından geriye daha uzundaşga boyundaki kırmızı kalır. Yüzeyine düşen bu kırmızı ışık sayesinde de Ay kırmızı görünür.

Rekor yakınlaşma
Mars-Dünya yakınlaşması her 2 yıl 50 günde bir yaşanıyor ancak kızıl gezegen, yörüngesinde Güneş’e en yakın noktada olduğu sırada Dünya ile Güneş Sistemi’nin aynı tarafını paylaşacağı için bu, sıradan bir yakınlaşma olmayacak. Mars, Jüpiter’den yaklaşık 1,8 kat daha fazla ışık saçacak.

Normalden iki kat daha büyük ve beş kat daha parlak gözlemlenebilecek gezegenin yörüngesi Dünya’ya yaklaşık 55 milyon km uzaklıkta olacak.

Rekor yakınlaşma 2003 yılında yaşanmıştı. Mars, son 60 bin yılda gözlemlenebilen en yakın noktaya gelmiş ve birkaç ayı Venüs haricindeki bütün yıldızlardan daha fazla parlayarak geçirmişti. Bu yakınlaşmayı kaçırdıysanız, yeniden gözlemleyebilmemiz için 284 yıl daha yaşamamız gerekiyor.

Bir gökyüzü fenomeni
Bütün gezegenler gibi Mars da Güneş’in etrafında tur atar. Fakat Dünya Güneş’e daha yakındır ve bu nedenle yörüngesinde daha hızlı yarışır. Dünya Güneş etrafında, Mars’ın bir tur için harcadığı sürede iki tur atar. Bazen iki gezegen, Güneş’in zıt taraflarında, yani birbirlerinden epeyce uzaktadır, bazense Güneş Sistemi’nin aynı tarafını paylaşırlar; Dünya komşuna yetişir ve onun çok yakınından geçer. Temmuz sonunda gözlemleyeceğimiz bu yakınlaşma sırasında Dünya’nın bir yanında Mars, diğer yanında Güneş olacak. Bu nedenle Güneş batıdan batmak üzereyken Mars doğudan yükselecek. Gece boyunca gökyüzünde göründükten sonra Güneş doğudan yükseldiği sırada, Mars da batı yönünde gözden kaybolacak.
Rakamlarla… 
Dünya’ya en uzak olduğunda Mars ve gezegenimiz arasındaki mesafe 400 milyon km civarında. Mars ve Dünya arasındaki ortalama mesafe ise kabaca 225 milyon km olarak kabul ediliyor.
Mars’ın yakınlaşması her 26 ayda bir yaşandığından Mars keşif yolculukları da her iki yılda bir planlanıyor ve gündeme geliyor. Çünkü radyo sinyallerinin Mars’a ulaşması yalnızca 3 dakika sürüyor.
Mars 2020’de yeniden Dünya’ya yakınlaşacak ancak NASA’nın açıklamalarına göre bu kez 62 milyon km uzaklıkta olacak. Bu yakınlıktaki bir sonraki karşılaşma ise 2035’te yaşanacak.
Yörüngelerimiz farkı
Mars ve Dünya kusursuz ve sabit bir dairesel yörünge izleseydi Dünya, Mars ve Güneş’in ortasından geçtiği sırada birbirlerine en yakın noktada olacaklardı. Fakat diğer gezegenlerin neden olduğu yerçekimsel kuvvetler nedeniyle yörüngelerinin şekli farklı. Örneğin dev bir gezegen olan Jüpiter, Mars’ın yörüngesi üzerinde etkili. Ayrıca Dünya’nın ve Mars’ın yörüngeleri aynı düzlemde değil. Mars’ın yörüngesi, Dünya’nınkinden daha eliptik.
En parlak 3. cisim
Güneş battıktan sonra Venüs kadar parlak görünecek olan Mars, iki ay boyunca gözlemlenebilecek.
Gece gökyüzündeki en parlak cisimler listesinde Ay ve Venüs’ten sonra 3. sıraya yükselecek. Sıradan bir teleskop bile Mars’ın güney kutbunu ve yüzeyini gözlemlemeye yetecek. Hatta dönüş periyodu Dünya’nınkinden 38 dakika daha uzun sürdüğünden, Mars’ın tüm yüzeyinin gözlemlenmesi 41 gece sürecek. Ağustos ayının ortalarına doğru, gezegenler birbirlerinden gitgide uzaklaşırken Mars da yeniden belli belirsiz olacak.

Üzülmeyin, bu seferki yakınlaşmayı kaçırırsanız, bir sonraki için 6 Ekim 2020’yi takvimlerinizde işaretleyebilirsiniz. Ama 27 Temmuz için Kanlı Ay Tutulması bir teselli olabilir; kısmen de olsa Türkiye’den izlenebilecek.