İneklerden Plastiğe Çözüm

Plastik kirliliği sorununu çözmek için uğraşan bilim insanları boş durmuyor. İneklerin midesindeki, daha doğrusu işkembesindeki (rumen) bazı mikroorganizmaların, çeşitli plastik maddeleri ayrıştırabildiği keşfedildi.

Geviş getiren hayvanların beslendiği gıdalarda zaten bazı bitkisel polyesterler bulunuyor. Örneğin elma veya domates kabuklarındaki mumsu madde, kütin. Bakteriler veya mantarlar bu maddeyi hidroliz yoluyla parçalamak için kütinaz adlı bir enzim salgılıyor ve böylece su moleküllerinin kütini ayrıştırmasıyla sonuçlanan bir dizi kimyasal tepkime başlıyor.

Madem bu sevimli dostlarımız doğal polyesterleri parçalayabiliyor, diye düşünen Avusturyalı bilim insanları, kimyasal yapısı bunlardan çok da farklı olmayan sentetik polyesterlerin de benzer bir yolla parçalanabilme olasılığından kuşkulanmış. Viyana Doğal Kaynaklar ve Yaşam Bilimleri Üniversitesi’nde (BOKU) görevli Dr. Doris Ribitsch, bunun için üç plastik maddeye odaklanmış: su şişelerinde ve gıda ambalajlarında kullanılan PET (polyethylene terephtalate), biyobozunur poşetlerde kullanılan PBAT (polybutylene adipate terephthalate) ve bitkisel malzemelerden üretilen PEF (polyethylene furanoate).

Deneylerde bu üç plastik malzeme, hem toz halinde hem de ince bir film formunda ayrı ayrı işkembe sıvısında bekletilmiş. Sonuçlara göre bunların tümünün, ineklerin mide sıvısı tarafından parçalanabildiği tespit edilmiş. Hem de birkaç saat içinde. Toz formundaki plastiklerin biraz daha hızlı çözündüğü ve en hızlı parçalanan malzemenin PEF olduğu belirtiliyor.

İşin ilginç kısmı, daha önce tek bir mikroorganizma türünün izole edilmesiyle yürütülen benzer deneylere kıyasla daha başarılı sonuçlar alınmış olması. Bu da şu anlama geliyor: İşkembe sıvısındaki mikrop topluluğunun ürettiği enzimler bir arada sinerjik bir avantaj sağlıyor, yani ayrı ayrı enzimlerin etkisini güçlendiriyor. Son 10 yıl içinde yürütülen benzer deneylerin hepsinden daha etkili olduğu belirtiliyor.

Laboratuvar ortamında başarılı sonuçlar alınmış olsa da, bu deneylerin gerçek hayata geçmesi için henüz erken. Bundan sonraki adım, plastikleri parçalayabilen mikroorganizmaları ve bu mikroorganizmaların salgıladığı enzimleri tanımlamak. (Analiz edilen DNA örneklerine göre, işkembe sıvısındaki canlıların %98’i bakterilerden oluşuyor ve bunların arasında en baskın olanlar da Pseudomonas türleri.) Böylece üretime geçilebilir ve büyük ölçekli geri dönüşüm sistemlerinin önü açılabilir. Fakat inek dostlarımızın midesinde yaşayan binlerce mikro canlı olduğunu unutmamak gerekiyor. Ayrıca, polietilen ve polipropilen gibi daha sert plastikleri etkili biçimde parçalayabilen mikroorganizmalar henüz keşfedilmedi. Yani bilim insanlarının daha yol alması gerekecek.

Ne olursa olsun, biyolojik süreçlerle plastikleri bertaraf etmenin yolu endüstriyel ölçeklerde açılırsa, tüm dünyanın çok mutlu olacağı kesin.