Halikarnas’lı Herodot Yine Haklı Çıktı

Meşhur tarihçi Herodot’un MÖ 5. yüzyılda Mısır’a yaptığı ziyaret sırasında tasvir ettiği ilginç gemiler, İskenderiye açıklarında bir batıkta bulundu. 2500 yıl sonra gerçekleşen keşif, yüz yıllardır tartışılan bir konuyu aydınlattı.

Herodot, Mısır’a yaptığı ziyaret sonrası Nil Nehri üzerinde gördüğü ilginç bir gemiye, Tarih isimli kitabında tam 23 satır ayırmış. MÖ 450 yılına tarihlenen kayıtlarda, Mısırlılar’ın “baris” adını verdiği, yük taşımak için kullanılan düz tabanlı, uzun bir nehir gemisi etraflıca tasvir ediliyor. Akasya ağacından yapılmış, yelkenleri papirüsten, tek dümenli gemilerin karinası, “yaklaşık bir metrelik kalasların tuğla yerleştirir gibi dizilmesiyle” inşa ediliyor. Bağlantı yerleri ise içeriden papirüs ile kaplanıyor. Özellikle, “uzun, iç kaburgaları olan” bir geminin izine şimdiye kadar rastlanmamıştı. Dümen yapısı ise, henüz arkeolojik keşfi yapılmamış bir tariften ibaretti.

2000 yılında, İskenderiye açıklarında Thonis-Heracleion adı verilen bir batık liman kenti keşfedildi. MÖ 8. yüzyıldan, MÖ 2. yüzyıla kadar tarihlenen 70 küsur gemi batığı olan limanda, tam da Herodot’un bahsettiği yapıya sahip bir gemi bulundu. 17 numaralı gemi adı verilen keşif, arkeolog Alexander Belov tarafından Ship17: a baris from Thornis-Heracleion isimli kitapta detaylıca anlatılıyor.

Oxford Üniversitesi Sualtı Arkeoloji Merkezi yöneticisi Damian Robinson, “Herodot’un tarif ettiği şeyleri anlamlandıramıyorduk. Daha önce bu tariflere uyan bir arkeolojik keşif yapılmamıştı. Ama bu gemiyi bulduğumuz zaman tam olarak Herodot’un bahsettiği şeyi gördüğümüzü anladık” diyor.

2000 yıldır su altında olmasına rağmen, gövdesinin neredeyse yüzde 70’i korunmuş olduğundan, bunun Herodot’un bahsettiği gemi olduğunu anlamak zor olmamış. Başka hiçbir yerde görülmeyen bir gemi yapım yönteminin kanıtı olarak, epey önemli bir keşif olduğu düşünülüyor.

“Tarihin babası” olarak da anılan, Halikarnas, yani Bodrum doğumlu Herodot, Ön Asya, Kuzey Afrika ve Yunanistan seyahatleri sırasında gördüğü ve deneyimlediği şeyleri kaleme aldığı kitabı Tarih’te, gerçekliği uzmanlar tarafından tartışılan birçok bilgi veriyor. Yazdıklarının büyük bir kısmı masallar ve efsanelerden oluşmakla suçlansa da, Herodot yalnızca “kendisine söylenen” şeyleri kaydettiğini belirtiyor. Yine de, günümüze kadar doğrulanmış hatırı sayılır miktarda kayıt oluşturduğu için kendisine müteşekkiriz. 17 numaralı gemi de bunlardan biri olarak arkeoloji tarihine geçti.