Günde 1 Güneş Yiyor: En Parlak Nesne Keşfedildi

Avrupa Güney Gözlemevi’ndeki (ESO) VTL (Very Large Telescope / Çok Büyük Teleskop) tarafından yapılan gözlemler, gökbilim camiasında büyük bir heyecan yarattı. Yeni tanımlanan ve J0529-4351 olarak adlandırılan kuasar, türünün en parlak örneği olmakla kalmayıp, şimdiye kadar gözlemlenen evrendeki en parlak nesne olma unvanını da ele geçirdi.

Kuasar (Quasar), “quasi-stellar radio source” (yarı-yıldızsal radyo kaynağı) kelimelerinin kısaltmasıdır. Uzak galaksilerin merkezlerinde yer alan ve süper kütleli kara delikler tarafından beslenen son derece parlak nesnelerdir. Kuasarlara güç veren kara delikler, hiç durmadan çevrelerinden madde yutarlar. Bu süreç o kadar enerjik bir şekilde gerçekleşir ki, büyük miktarda ışık yayılır. Kuasarların bazıları gökyüzündeki en parlak nesnelerdir, bu da çok uzaktakilerin bile Dünya’dan görülebilir olması demektir. Genel bir kural olarak, en parlak kuasarlar en hızlı büyüyen süper kütleli kara delikleri işaret eder.

J0529-4351 ise bu güne kadar keşfedilen en hızla büyüyen karadelik. Güneş’in 17 milyar katı kütleye sahip bu inanılmaz cisim her gün bir Güneş kütlesi kadar madeyi kütlesine katıyor. Bu da onu şimdiye kadar bilinen evrenin en parlak cismi yapıyor.

Dünya’dan 13 milyar ışık yılı uzaklıktaki J0529-4351, Güneş’ten yaklaşık 500 trilyon kat daha parlak! Tüm bu parlaklık ise, 7 ışık yılı genişliğindeki muazzam yığılma diskinden geliyor.

Şaşırtıcı olan, yaklaşık 40 yıl önce kayıtlara geçen bu gök cisminin, aşırı parlaklığı nedeniyle, günümüze kadar kuasar olarak tanımlanamamış olması.

Kuasarları bulmak, gökyüzünün büyük alanlarının hassas gözlemlerle incelenmesini gerektirir. Ortaya çıkan veri kümeleri o kadar büyüktür ki, araştırmacılar genellikle onları analiz etmek ve kuasarları diğer gök cisimlerinden ayırt etmek için makine öğrenimi modellerini kullanır. Ancak, bu modeller mevcut verilerle eğitildiğinden, potansiyel adayları zaten bilinen nesnelere benzeterek tanımlarlar. Yeni bir kuasar daha önce gözlemlenen herhangi birinden daha parlaksa, program onu kuasar yerine Dünya’ya çok uzak olmayan bir yıldız olarak sınıflandırabilir. Avrupa Uzay Ajansı’nın Gaia uydusu tarafından alınan verilerin otomatik analizi, J0529-4351 çok parlak olduğu için kuasar değil, bir yıldız olarak tanımladı. Araştırmacılar, geçen yıl onu Avustralya’daki Siding Spring Gözlemevi’ndeki ANU 2.3 metrelik teleskobun gözlemlerini kullanarak uzak bir kuasar olduğunu anladılar. Ancak, bunun şimdiye kadar gözlemlenen en parlak kuasar olduğunu keşfetmek, daha büyük bir teleskop ve daha hassas bir enstrümanla yapılacak ölçümleri gerektiriyordu. Şili – Atacama Çölü’nde yer alan ESO’nun VLT’sindeki X-shooter spektrografı, bu hayati verileri sağladı.

J0529-4351 adı verilen kuasar, kara deliklerin evrimi ve galaksilerin oluşumu hakkında yeni bilgiler sunacak ve erken evrenin gizemlerini aydınlatmamıza yardımcı olacak önemli bir keşiftir. Bu kuasarın parlaklığı ve büyüklüğü, evrenin ilk dönemlerindeki fizik yasaları hakkında da yeni bilgi verecektir.