Güle Güle Sevgili Koko

Amerikan İşaret Dilini kullanabilmesi ve kedilere olan sevgisiyle ünlü goril Koko, 19 Haziran sabahı, uykusunda hayata gözlerini yumdu. Dünyanın dört bir yanından samimiyet dolu mesajlar gönderen milyonlarca insan, 46 yaşındaki bu hanımefendinin aramızdan ayrılışı nedeniyle yas tuttu.

Sevgili Koko, Afrika’da yaygın şekilde görülen türden bir batı ova goriliydi. San Francisco Hayvanat Bahçesi’nde 4 Temmuz 1971’de doğmuştu ve doğum günü nedeniyle kendisine, Japonca “havai fişek çocuğu” anlamına gelen “Hannai-ko” adı verilmişti. Ancak takma adı olan “Koko” kısa zamanda daha popüler hale geldi. Hayvan psikoloğu Dr. Francine “Penny” Patterson, Koko 1 yaşındayken ona işaret dilini öğretmeye başladı ve yaşamının gerisinde de eğitmeni olarak yanındaydı.

Koko hızlı bir şekilde işaret dilin kullanmaya başladı. Bu sayede düşünce ve duygularını ifade edebiliyordu. Dr. Patterson’a göre Koko 1.000’den fazla işareti anlıyor ve kullanıyordu, buna ek olarak da 2.000 işitsel sözcüğün anlamını biliyordu. IQ’sunun 75-95 arasında olduğu söyleniyordu (ortalama insan IQ’su birçok testte 100).

Çok sayıda belgesele konu olan Koko, National Geographic dahil birçok derginin de kapak güzeli oldu. Aralarında Robin Williams, Red Hot Chilli Peppers grubunun basçısı Flea, aktris Betty White ve ünlü televizyon karakteri Mr. Rogers’ın da bulunduğu çok sayıda ünlüyle tanışıp arkadaş olmuştu.

Bir diğer iyi bilinen özelliği, kedilere karşı ilgisiydi. Koko, 1983 yılında Noel hediyesi olarak bir kedi istemiş ve kısa bir süre sonra da bir tekir kedi yavrusunu evlat edinmişti. Hem de ne evlat edinmek! Onu sanki kendi bebeğiymiş gibi her yere taşıyor, bakıyor ve besliyordu. Kafiyeli sözcükleri sevdiği için ona “All Ball” adını vermişti. Küçük dostu 1984 yılında trajik bir şekilde araba çarpması sonucu hayatını kaybettiğinde, işaret diliyle “kedi, ağlamak, var-üzgün, Koko-seviyor” demişti. Ömrünün geri kalanında birçok başka kedisi oldu.

Bazı bilim insanları Koko’nun iletişim becerileri konusunda şüpheci olsalar da, 2014 yılında Robin Williams’ın ölümü sonrasında da yine keder duygusu yaşadığını gösterdi Koko. Patterson, Koko’nun bir zamanlar birlikte kahkahalar attığı ve kucaklaştığı Robin Williams’ın ölüm haberini duyduğunda “sessiz ve son derece düşünceli” bir tavır takındığını belirtmişti.

Patterson 1976 yılında Koko’yu evlat edindi ve California’nın Redwood City bölgesinde The Gorilla Foundation (Goril Vakfı) adlı kurumu kurdu. Koko, yaşamının çoğunu burada geçirdi ve uykusunda huzur içinde öldüğü yer de yine burası oldu. Vakfın yaptığı açıklamada şu sözlere yer verildi: “Koko, hem tüm goriller adına bir elçi hem de türler arası iletişim ve empati konusunda bir ikon olarak milyonlarca kişinin hayatına dokundu. Çok seviliyordu ve onu çok ama çok özleyeceğiz.”

Koko aslında doğal ortamında yaşayan gorillere kıyasla oldukça uzun yaşadı (doğadaki yaşam süreleri 35-40 yıl) ve tüm bu yıllar boyunca bize başka türlerin ne şekilde düşünebileceği ve hissedebileceğine dair çok değerli öngörüler kazandırdı. Bir defasında kendisi için “hoş-goril-kişi” demişti, ne kadar da doğru!