Genç Gorgosaurus’un Son Akşam Yemeği

Tarih öncesinin etkileyici canlıları olan dinozorların ne yediği yıllardır araştırmacıların en çok ilgisini çeken konulardan biridir. Tarih öncesinin derinliklerinde, toprak altında kalmış ve milyonlarca yıl boyunca gizemini korumuş dinozor fosilleri, bilim dünyasının hayal gücünü zorlamaya devam ediyor. Bu devasa canlıların yaşamları, fosil kayıtları aracılığıyla çözülmeye çalışılsa da onların “son yemekleri” hakkında elde edilen bilgiler oldukça sınırlı. Çünkü tam bir iskelet bile günümüze zar zor ulaşabilirken, mide içeriği genellikle tarihe yenik düşüyor.

Geçtiğimiz yılın aralık ayında yayımlanan bir çalışmada, Çin’de gün yüzüne çıkarılan bir mikroraptor (Microraptor zhaoianus) fosilinin midesinde, kemirici benzeri küçük bir memeliye ait bir ayağın da korunmuş halde bulunduğu duyurulmuştu. Bu fosil, o zamana dek mide içeriği korunmuş olarak bulunan 21. örnekti ve bunun öncesinde mikroraptorların küçük memelileri de yediklerini gösteren hiçbir fosil bulunmamıştı.

Yakın zamanda Science Advances dergisinde yayımlanan bir araştırma ise tiranozor benzeri bir dinozor fosilinin mide içeriğinden elde edilen nadir verilerle dikkat çekiyor ve 75 milyon yıl öncesine ait seçkin bir diyetin izlerini gün yüzüne çıkarıyor. Araştırma, genç bir dinozorun, iki yavru dinozorun arka ayaklarını “atıştırdığı” olağanüstü bir anı sunuyor.

Tiranozorlar, geç Kretase döneminde hüküm süren büyük yırtıcılardı. En bilinen ve en büyük tiranozor türü olan T. Rex‘in kuzeni Gorgosaurus libratus‘a ait bu fosil, yaklaşık 350 kilogram ağırlığında ve 4 metre uzunluğunda, 5-7 yaşlarındaki genç bir bireye ait. Kanada’nın Alberta bölgesinde 2009 yılında keşfedilen bu son derece iyi korunmuş fosil, araştırmacılara dinozorların beslenme alışkanlıklarıyla ilgili nadir bir pencere açıyor.

Dinozorların beslenme ve diyetleriyle ilgili somut kanıtların son derece nadir olduğunun altını çizen araştırmacılar, fosi

lin aynı zamanda bir tiranozora ait mide içeriğinin ilk “in situ” (uygun anatomik pozisyonda korunmuş olan) örneğini temsil ettiğini ifade ediyorlar. Elde edilen sonuçlar bu yönüyle, genç tiranozorların diyeti hakkında önemli bir bilgi açığını dolduruyor.

Femur (üst bacak kemiği) uzunluğuna dayanan tahminler, dinozorun yaklaşık 335 kilogram ağırlığında ve yetişkin bir türdeşinin ancak %13’ü kadar kütleye sahip olduğunu gösteriyor. Genç Gorgosaurus’un son iki öğünündeki menüye dair ipuçları ise küçük bir teropod olan Citipes elegans’ın iki ayrı bireyine ait arka bacaklar. Bu bireylerden birinin diğerine kıyasla daha fazla parçalanmış ve midedeki asitle aşındırılmış olması, diğerinden belki saatler ya da günler önce tüketildiğini düşündürmüş araştırmanın yazarlarına. Öte yandan her iki birey de genç Gorgosaurus’un öldüğü sırada yeterince sindirilememiş. Asitle aşınmanın görülmesi ise bu canlıların, avlarının kemiklerini kusmak yerine sindirdiklerini gösteriyor.

Tüketilen iki Citipes’in de tahmini vücut ağırlıkları 9-12 kilogram arasında ve kemiklerde yapılan histolojik incelemeler her ikisinin de öldükleri sırada yaşamlarının daha ilk yılında olduklarını gösteriyor. Aynı türe ait, aynı yaş ve büyüklükteki iki hayvanın farklı zamanlarda av olarak tercih edilmesi tesadüfi bir tüketim vakasından ziyade genç Gorgosaurus’un ağzının tadını bildiğini ve seçici bir diyeti olduğunu gösteriyor.

Av ve avcı boyutları üzerine yapılan modellemelere göre, Gorgosaurus’un üyesi olduğu tiranozorlarda genç bireyler, 16-32 kilogram ağırlığa ulaştıktan sonra artık böcek, amfibi, kertenkele gibi küçük boyutlu avlardan daha büyük ve kendi vücut kütlelerine daha yakın kütlelerde olan avlarla beslenmeye geçeceklerini öngörüyor. Ancak bu eşiğin çok ötesindeki, yaklaşık 335 kg ağırlığındaki genç bir Gorgosaurus’un dahi hâlâ küçük dinozor türleriyle beslendiğinin anlaşılması, küçük avların bu genç yırtıcılar için cazibesinin devam ettiğini gösteriyor.

Araştırmacılar, genç Gorgosaurus‘un avlanma stratejilerindeki değişimleri, erişkinliğe doğru gelişip değişen kafatası ve diş yapısına bağlıyor. Bu adaptasyonlar, genç tiranozorun vücut kütlesi arttıkça av tercihlerinde değişiklik yaparak, kendi boyutlarına daha yakın avlarla beslenmeye başladığını gösteriyor. Bu evrimsel değişiklikler, tiranozorların yaşamları boyunca benzersiz bir beslenme stratejisi benimsemelerini sağlamış gibi görünüyor.

Bu çarpıcı araştırma, 75 milyon yıl öncesine ait bir beslenme tablosunu doğrudan gözler önüne sererek bilimin gücünü bir kez daha ortaya koyuyor. Genç Gorgosaurus‘un bu son akşam yemeği, dinozorların beslenme alışkanlıkları ve evrimi hakkında derinlemesine anlayışlar sunarken, geçmişin sırlarını çözmek için bilim dünyasının ne kadar ileri gidebileceğini de gösteriyor. Elde edilen veriler, bilim insanlarını 75 milyon yıl öncesine, o dönemin canlılarına ve ekosistemlerine dair yeni sorular sormaya, anlamaya ve keşfetmeye yönlendiriyor. Bu önemli keşif, paleontoloji alanında ilerlemenin kapılarını daha da aralarken, doğanın geçmişi ile ilgili öğrenilen her detay, günümüzdeki yaşamın ve ekosistemlerin daha iyi anlaşılmasına katkı sunuyor.