En Eski Ahşap Yapı Modern İnsandan Eski

Taş Devri, genel hatlarıyla Paleolitik (Kaba Taş), Mezolitik (Yontma Taş) ve Neolitik (Cilalı Taş) olarak üç ana dilime ayrılan ve atalarımızın taşları yontarak, sivrilterek, keskinleştirerek çeşitli gündelik amaçlarla kullanmaya başladığı tarih öncesi devri tanımlamak için kullanılıyor ve bulgular doğrultusunda yaklaşık üç milyon yıl öncesinden, MÖ 5.000 civarında madenlerin işlenmeye başladığı zamana kadarki dönemi kapsıyor. Bu, tabii ki atalarımızın bu dönemde taş dışında bir alet kullanmadığı anlamına gelmiyor; örneğin bu taş aletlerin ağaçlardan yapılan sapları zaman içinde bozunarak günümüze kadar ulaşmadığı için bu kadar eski dönemlere ait insan yapımı ‘organik’ alet edevata sık rastlayamıyoruz kazılarda. Deri ve kürk gibi hayvansal malzemelerin de soğuktan korunmak için kullanıldığını çok nadiren iyi korunmuş örneklerle karşılaştığımız için biliyoruz.

2019 yılında Zambiya ile Tanzanya sınırındaki Kalambo Şelalesi çevresindeki kazılarda elde edilen ve geçtiğimiz haftalarda Nature Dergisi’nde yayımlanan bir bulgu, Taş Devri’nde yaşamış atalarımızın basit bir inşaat işi için iki kütük parçasını birbirine oturacak biçimde oyduğunu, hem de bunu 476.000 yıl önce yaptığını gösteren heyecan verici bir keşif ortaya çıkardı. Bu ahşap yapı, modern insan Homo sapiens’in sahneye çıktığı dönemden yaklaşık 120.000 yıl daha eski ve şimdiye kadar bulunan en eski ahşap yapı olarak kabul ediliyor!

Söz konusu bulgu, iki kütük parçasının kasıtlı olarak birbirine oturacak biçimde oyulduğunu gösteriyor ve arkeologlar bunun muhtemelen sulardan korunmak için özellikle yükseltilmiş bir platformu taşıdığını veya üzeri kapalı bir yapının temeli olduğunu düşünüyor. Kütüklerin üzerindeki çentikler ve yapının çevresindeki diğer el aletleri de bu iddiayı güçlendiriyor.

Kalambo Şelalesi çevresinde kazılar 1950’lerden bu yana devam ediyor. Fakat bulguların hangi döneme ait olduğunu öğrenmemizi sağlayan tekniklere kazıların yeni başladığı günlerde sahip olmadığımız için, kazı alanının tarih içindeki önemini de daha yeni anlamaya başladığımız söylenebilir. Bilim insanları, bu ahşap yapının hangi döneme ait olduğunu öğrenmek için “lüminesans tarihleme” adı verilen yeni bir teknik kullandı. Söz konusu kütükleri çevreleyen kumdaki minerallerin en son ne zaman güneş ışınlarına maruz kaldığını yaklaşık olarak belirlememizi sağlayan bu yöntem sayesinde, bulgunun yaklaşık yarım milyon yıl yaşında olduğu tahmin ediliyor.

Kalambo Şelalesi ve çevresi, UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne girmeye aday gösterilmiş önemli bir arkeolojik kazı alanı. Su altında kaldığı için oksijensiz ortamda korunmuş çok sayıda arkeolojik bulguya ev sahipliği yapıyor. Ayrıca, atalarımıza bol miktarda su, gıda ve yapı malzemesi olarak kullanılabilecek ağaçlarla kaplı alanlar sunduğu için, göçebelikten yerleşik hayata geçişe olanak tanıyan kritik bir nokta olduğu da düşünülüyor. Dolayısıyla, Taş Devri’nde yaşamış atalarımızın göçebe olduğuna dair genel kanıyı da tartışmaya açıyor.