Astrofizikte Yepyeni Bir Dönem

Bilim insanları son derece heyecan verici bir olayı gözlemleyebilme şansı yakalayarak, iki nötron yıldızının uzayda çarpışmasına tanık oldular. Sonuçta ne mi oldu? Uzay-zamanı yerinden oynatacak dalgalar ortaya çıkaran muazzam bir patlama, ardından da uzaya yayılan bir altın fıskiyesi! Başka değerli metaller ve ağır metaller de ortaya çıktı elbette, ama altın renginde bir püskürtünün nasıl bir görsel şölen yaşattığını düşünmek o kadar da zor değil. Uzmanlar, bu gözlemin nötron yıldızlarının kökeni hakkındaki kuramları doğruladığını ve astrofizikte “yeni bir sayfa” açtığını belirtiyorlar.

Nötron yıldızları bilinen en küçük ama en yoğun yıldızlar. Dev yıldızların süpernova olarak patlamalarından sonra kalan kısmının kütleçekimsel çökmeye uğraması sonucunda oluşuyorlar. O kadar yoğunlar ki, bir çay kaşığı kadarları, Dünya’da bir milyar tona yakın ağırlıkta olabilir.

 Bizden 130 milyon ışık yılı uzaklıkta, Dünya’da dinozorlar dolaşıyorken gerçekleşen bu çarpışmayı izleyen araştırmacılar, kütleçekimsel dalgaları da beşinci kez Dünya’dan gözlemleme şansı yakaladılar. Önceki dört gözlem, bir milyar ışık yılından daha uzaktaki karadeliklerin çarpışmaları sonucu ortaya çıkan dalgalardı. Bu seferki çarpışma ise hem çok daha yakındaydı hem de başrol oyuncuları farklıydı.

 Çarpışmanın gezegenimize daha yeni ulaşabilen ışığı, yeryüzündeki ve uydulardaki teleskoplar yardımıyla izlendi. Işığın analiziyse, nefes kesici bir gerçeği açığa çıkardı: Etrafa saçılan huzmeler aslında kozmik ölçekte üretilen altının yanı sıra, platin ve uranyum gibi başka ağır metaller içeriyordu. Warwick Üniversitesi’nden Dr. Joe Lyman durumu şöyle özetliyor: “Kuyumculukta kullanılan altın ve platin gibi ağır elementler, demek ki aslında, kaynaşan nötron yıldızlarının milyarlarca derecelik kalıntılarından ortaya çıkan cüruf”.

 Olay aynı zamanda, bilim camiasında bilinen en güçlü patlamalar olan kısa süreli gama ışın patlamalarının (GIP) kökeni konusunda da değerli bilgiler saptadı. Son derece kısa süreli bu patlamaların kaynağı konusunda iki ayrı görüş vardı ve artık kesin olarak biliyoruz ki, nötron yıldızları çarpışıp birbirleriyle birleştiklerinde bir tip GIP ortaya çıkıyor. Warwick Üniversitesi’nden başka bir isim, Samantha Oates diyor ki “Bu keşif, gökbilimcilerin zihnini uzun yıllardır meşgul eden üç soruyu cevapmış oldu: Nötron yıldızları birleştiklerinde ne olur? Kısa süreli gama ışın patlamalarına neden olan şey nedir? Altın ve diğer ağır elementler nereden köken alıyor?”

 Araştırmacıların masaları şimdi veri yığınlarıyla dolu ve muhtemelen aylar sürecek hummalı bir çalışma onları bekliyor. Tüm bu verilerin içinde, bir yerlerde saklanan başka heyecan verici cevaplar olması olasılığı da var. Hiç kuşkusuz bu muazzam, altın püskürten ve beklenen yanıtları veren çarpışma, tarihte üzerinde en çok çalışılan astrofizik olaylarından biri olacak.