#

Anadolu Gergedanı Yanardağ Kurbanı PALEO

Bilim Dalları

Fransız ve Türk paleontologlarca yürütülen bir çalışma, Orta Anadolu’da 9.2 milyon yıl önce yaşanan bir dramı ortaya çıkardı. Şimdi Kapadokya diye adlandırdığımız bir bölgede otlayan bir gergedan, aniden faaliyete geçen bir yanardağdan çıkan kızgın kül seli (piroklastik akım) tarafından yutulmuş. Yanardağın lav püskürtmesinden önce bacasından büyük bir hızla akan küller, kavurduğu talihsiz gergedanın parçalanan kalıntılarını 30 km sürüklemiş.

Maden Tetkik Arama Enstitüsü, Doğa Tarihi Müzesi ve Hacettepe Üniversitesi’nden jeolog ve paleontologlar ile Fransa’nın Montpellier Üniversitesi’nden araştırmacıları bu bulgulara götüren, 2010 yılında Nevşehir’in kuzeydoğusu’nda Karacaşar’da bulunan bir gergedan kafatası.

 

Çalışma sonuçlarını 21 Kasım 2012 tarihinde açık erişimli hakemli bilim sitesi Toplum İçin Bilim Kütüphanesi’nde  (Public Library of Science One – PLOS ONE) yayımlayan araştırmacılar, çift boynuzlu büyük bir gergedana ait olan kafatasındaki yanık izlerinden, kül selinin sıcaklığının 400⁰ C olduğunu hesaplamışlar. Araştırmacılara göre hayvanın aşırı derece dehidre olmuş (sudan arınmış) kemikleri ve sonuna kadar açılmış ağzı, kızgın küller içinde ızdıraplı ama çok ani bir ölümle ömrünü noktaladığını gösteriyor. Nevşehir’in güneybatısında acıgöl yakınlarında bulunan Çardak Kalderası (Yanardağın bacasının çökmesi sonucu oluşan çukur), kül selini püskürten yanardağın günümüzdeki kalıntısı.

Karacaşar yakınlarında bir dere yatağının dik yamacında bir kısmı yüzeye çıkmış halde bulunan kafatasının sahibi olan hayvanın, o tarihlerde Doğu Akdeniz bölgesinde yaşayan Ceratotherium neumayri çift boynuzlu gergedanlara ait olduğu belirlenmiş.

Bu, Anadolu’nun, gergedanlar için revaçta bir yer olduğunun ilk kanıtı değil. Daha Anadolu’nun  günümüzdeki durumuna gelmesinden çok önce, henüz büyük bir denizden takım adalar biçiminde yükseldiği  düşünülen  25 milyon yıl öncesinde yaşamış dev bir gergedana ait bir alt bacak kemiği de Çankırı-Çorum bölgesinde 2002 yılında bulunmuştu.

Fosil üzerinde yapılan uzun çalışmalar sonunda Fransız ve Türk araştırmacılarca 2008 yılında yayımlanan makalede, gergedanların atası olan dev hayvanın omuz yüksekliğinin beş metrenin üzerinde olduğu belirtiliyordu. Fosilin keşfinin, Anadolu’nun bir takımada topluluğu olarak Paratetis denen denizin ortasında anakaralardan yalıtılmış durumda bulunduğu yolundaki kuramın yeniden gözden geçirilmesini gerekli kıldığı da araştırmacılarca vurgulanmaktaydı. Bu büyük denizin günümüzdeki kalıntıları, Karadeniz, Hazar Denizi ve Aral Gölü. 

REFERENCES

  • 1. “Rare rhino fossil preserved by prehistoric volcanic eruption”, Public Library of Science, 21 Kasım 2012
  • 2. “A Rhinocerotid Skull Cooked-to-Death in a 9.2 Ma-Old Ignimbrite Flow of Turkey”, http://www.plosone.org/article/info:doi/10.1371/journal.pone.0049997?imageURI=info:doi/10.1371/journal.pone.0049997.g001 , 21 Kasım 2012
  • 3. “Fossilized Giant Rhino Bone Questions Isolation Of Anatolia, 25 Million Years Ago”, ScienceLive, 10 Mart, 2008