Pi sayısının yaklaşık değeri 3,14 olduğu için her yıl 3’üncü ayın 14’üncü günü 1988 yılından beri “DÜNYA π GÜNÜ” olarak kutlanıyor. Matematikçiler için adeta bir bayram olan günde dünyanın çeşitli yerlerinde çeşitli etkinlikler düzenleniyor. Daireler, yaylar, pendulumlar gibi bazı matematik işlemlerinde kullanılan, çözümü kesinliğe ulaştıran, kolaylaştıran ve zamandan tasarruf sağlayan mükemmel bir sayı olan “pi”ye özel kabul edilen 14 Mart, ilk olarak fizikçi Larry Shaw tarafından 1988’de San Francisco Exploratorium’da kutlandı. π günü Türkiye de 2007’den beri kutlanıyor.
15 Maddede Pi Sayısı
- Bir çemberin çevresinin çapına bölümü ile elde edilen matematik sabitidir.
- İsmini, Yunanca περίμετρον (çevre) sözcüğünün ilk harfi olan π’den alır.
- Nasıl ve kim tarafından bulunduğu kesin olarak bilinmiyor. Bunun sebebi pi sayısının farklı devirlerde farklı uygarlıklar tarafından kullanılması. Babillerden beri Orta Doğu ve Akdeniz uygarlıklarının π sayısının varlığından haberdar oldukları biliniyor fakat farklı uygarlıklar π için farklı sayılar kullanmış.
- İranlı matematikçi Gıyaseddin Cemşid, (1380-1437), Arşimet’in önerdiği polinomlar yöntemini kullanarak, sayının virgülden sonraki 14 basamağını doğru olarak hesaplamayı başardı.
- Alman matematikçi ve astronom Valentinus Otho (1550-1653), 1573’te sayının virgülden sonraki 15 basamağının (3,141592920353982) olduğunu hesapladı.
- Alman matematikçi Ludolph van Ceulen (1540-1610), 1596’da sayının virgülden sonraki 20 hanesini hesaplayarak, kitabında yayımladı. Kısa bir süre sonra virgülden sonraki 35 hanesini hesaplamayı başardı. Bu başarısı, Avrupa’da büyük ilgi gördü. Hatta Avrupa’da pi sayısı “Ludolph sabiti” ya da “Arşimet sabiti” olarak da biliniyor.
- Alman matematikçi Ferdinand von Lindemann (1852-1839), 1881’de sayının aşkın bir sayı* olduğunu kanıtladı.
- 2004 Pi Günü’nde “Bay Beyin” olarak tanınan Daniel Tammet, Pi sayısının virgülden sonraki 22.514 basamağını yaklaşık 5 saatte ezberden okuyarak önemli bir başarıya imza attı. Daniel Tammet’ın bu ilginç başarısını bu adresteki videodan izleyebilirsiniz.
- π’nin rakamlarını ezberlemek çok kişinin ilgisini çekmiştir. Bu konudaki rekor π’nin ilk 67.890 basamağını ezberleyen Lu Chao adındaki bir Çinliye ait. Lu Chao’nun 24 saat 4 dakika süren performansı Guinness Dünya Rekoru olarak kayda geçti. 2006 yılında Akira Haraguchi adında bir Japon, pi’nin 100.000 rakamını ezberlediğini söylemişse de bu durum resmen izlenip bir rekor olarak kayda geçmemiştir.
- Pi sayısı 1,24 trilyonuncu basamağına kadar hesaplandı ki, bu hesaplanan sayıyı bile bilgisayarda yazmak için 310 milyon sayfa, 2.4 TB harddisk yeri gerekir. Yani 1 milyon mp3 kadar.
- Fabrice Bellard, 2010 yılında özel bir yöntemle, Chudnovsky algoritması kullanarak, sayının ilk 2.699.999.990.000 basamağını hesapladı.
- Tamamen rassal özelliği bulunduğu varsayılırsa, pi yeterince uzunlukta yazıldığında, her rakam dizisini pi içinde bulabilirsiniz. Yani doğum gününüzü, telefon numaralarınızı ya da rastgele yazacağınız herhangi bir sayı π’nin bir yerlerinde vardır. Daha da ileri gidelim. Harflerle sayıları birbirine dönüştüren bir kod üretildiğinde kuramsal olarak herhangi bir kişinin veya kurumun adını, bir sözü, cümleyi, hatta bir kitabı π içinde bulabilirsiniz. π’nin bu özelliğinden Person of Interest dizisinde de bahsedilmiştir. Linkten izleyebilirsiniz.
- Ve hatta istediğiniz her sayı dizisini pi sayısının içinde, bu adresteki hesaplatıcıya hesaplatabilirsiniz.
- Müzik ve matematiği piyanoda bir araya getirmeyi başaran bir matematik ve müzik sevdalısı notaları 0’dan 9’a kadar numaralandırıp π sayısının açılımını kullanmaya çalışmış ve videodaki gibi bir eser ortaya çıkmış.
- Pi edebiyata da girmiştir. İngilizce’de “pilish” pi sayısı ile kısıtlamalı bir teknikle şiir veya yazı yazmaktır. Şiirde arka arkaya gelen her kelimedeki harf sayısının pi sayısındaki sırada olması demektir. En uzun philish metin Mike Keith tarafından 2010’da yayımlanan “Not a wake” kitabıdır ve pi’nin ilk 10.000 basamağına karşılık gelir.
*Aşkın sayı: Matematikte cebirsel olmayan herhangi bir (muhtemelen) karmaşık sayıya aşkın sayı denir. Diğer bir deyişle, katsayıları tamsayı (ya da rasyonel) olan bir polinomun kökü olamayan reel sayılara aşkın sayı denir. Buradan, tüm aşkın sayıların irrasyonel olduğu sonucuna varılabilir. Ancak tüm irrasyonel sayılar aşkın sayı değildir, örneğin kök 2 irrasyoneldir, ancak x2 – 2 = 0 polinomunun bir köküdür.