#

Nakledilen El, Dokunma Duyusuna Kavuşuyor

Bilim Dalları

Bir insanın eli kopunca ya da kesilince, beyin çok kısa sürede kendisini hızla yeniden organize ediyor, avuçtan ve parmaklardan gelen duyuları işleyen nöronlar (beyin hücreleri) kendilerine başka iş bulup,örneğin yüzden gelen uyarılara tepki veriyorlar. Ancak yeni bir çalışma, kişinin kopan eli ya da bir kadavradan alınan el yerine dikildiğinde dokunma duygusunun neredeyse normale yakın bir düzeyde geri gelebildiğini gösterdi.

Kopan, ya da kadavradan sağlanan eli 8-10 saat süren mikrocerrahi ile bileğe tutturmak için cerrahlar kemikleri, kasları, damarları, sinirleri ve yumuşak dokuyu birleştiriyorlar ve periferal sinirlerin yeniden gelişmeye başlamasıyla birlikte dokunma duyusu, günde 2 mm hızla önce avuca, oradan da parmak uçlarına ilerliyor. Ancak elin yerine dikilmesi ve sinirlerin gelişmesi, dokunma duyusunun hemen kazanılacağı anlamına gelmiyor ve orijinal eldeki duyuya yaklaşması zaman alıyor.

Missouri Üniversitesi’nden (Columbia, ABD) bilişsel nörolog Scott Frey, bunu beyin kabuğunda bir dizi tepe ve vadiden oluşan ve vücudun çeşitli yerlerindeki uyarılara duyarlı “duyu haritası”nın, elin kopmasıyla duyu girdisi kesildiğinde, buradan gelen uyarılara tepki gösterme yetisini kaybetmesine bağlıyor. Dolayısıyla dikilen elde dokunma duyusunun yeterince gelişmesi için, beyindeki haritanın da eski şeklini alması gerekiyor.

Frey, hipotezini sınamak için elleri bilekten kesilmiş sekiz kişiyle bir deneme gerçekleştirmiş. Deneklerden dördüne, kazadan hemen sonra kopan elleri takılmış. Öteki dördüneyse kazadan 2 ile 14 yıl arasında değişen sürelerden sonra kadavralardan el nakli yapılmış. Deneklerden araştırmacıların ince bir telle dokundukları noktaları, ellerindeki boyalı kalemle işaretlemeleri istenmiş. Sonuçta, deneklerin dördünün doğru noktaları neredeyse sağlıklı insanlarınki kadar yakın işaretledikleri görülmüş. İşaretlemedeki isabet, ameliyat sonrası geçen sürenin uzunluğuyla örtüşüyor. Yani, el yerine takıldıktan sonra geçen süre ne kadar uzunsa, dokunma duyusunun geri kazanımı o kadar yüksek oluyor. Gerikazanım için gereken uzun süre de, yalnızca kopmuş elin değil, beynin de dokunma duyusu için kendini yeniden uyarlaması gerektiğini ortaya koyuyor.

REFERENCES

  • 1. “People with hand transplants can gain near-normal sense of touch”, Science Online, 19 Kasım 2014