Roman Severlerin Empati Becerileri Daha Güçlü

Vizyona yeni bir fantastik film girdiğinde – Harry Potter ya da Alacakaranlık gibi – filme ilham veren romanı okuyanlar çoğu kez filmi izleyenlerle hararetli bir “kitap mı, film mi” tartışmasına girerler. “Kitap kampında” çadır kuranlar filmden üzgün ve hayal kırıklığına uğramış olarak çıkarlar. Sonra da filmdeki ana karakterin “gerçek Anne Marie’ye hiç benzemediğiyle” ilgili söylenir dururlar.

Oysa bu arkadaşlar oldukça mantıklı bir noktaya değinirler. Kendi deneyiminizden de biliyorsunuzdur ki, hikâyeler bizi özgün yaşam tarzları olan yepyeni dünyalara taşır. Bir romanı okurken kendimizi bir erkeğin, kadının, çocuğun, hatta hayvanların yerine bile koyabiliriz. Zihin bir hikâye okurken oradan oraya özgürce dolaşır.

Roman severlerin empati becerileri daha güçlü

Kingston Üniversitesi’nde lisans üstü öğrencisi olan Rose Turner, Mayıs’ta İngiliz Psikoloji Topluluğu’nda okuma ve televizyon izleme alışkanlıklarının sosyal davranışa olan etkisiyle ilgili yaptığı sunumla haberlere manşet oldu.

Kingston Üniversitesi’nin haberine göre Turner’ın çalışmasına 123 yetişkin birey katıldı ve internette anonim bir anket doldurdu. Araştırma katılımcıları kitap, TV ve tiyatro oyunları hakkındaki tercihlerini bildirdi. Çalışma ekibi ayrıca deneklerin sosyal becerilerini de test etti.

Sonuç olarak kitap okumayı tercih edenlerin diğerlerinin duygularına daha duyarlı oldukları ve onlarla daha güçlü empati kurabildikleri ortaya çıktı. Aksine, kumandayı kitap okumaya yeğleyenler başkalarının gözünde “arkadaş canlısı olmayan ve diğer bakış açılarına karşı daha duyarsız” olarak yer aldı. 

Araştırmacılığın yanı sıra oyunculuk da yapan Turner şöyle açıklıyor, “Bir şey okurken sayfada yazanlara göre ilerleriz ve boşlukları biz doldururuz, bu da bize bir karakterin yaşadıklarını anlamaya çalışırken empati becerilerimizi geliştirme fırsatı verir. Oysa bir şey izlediğimizde bu bilgiler bize zaten verilmiştir.”

Roman okuyanlarda duygusal taşınma

2013 yılında Open Access Dergisi, PLoS ONE’da yayımlanan bir çalışma Turner’ın araştırmasını destekliyor. Çalışma yürütücüleri Matthijs Bal, PhD (Lincoln Üniversitesi, BK) ve Martijn Veltkamp, PhD (FrieslandCampina, Hollanda) roman okumanın zaman içerisinde empatiyle olan ilişkisini inceledi. İki ayrı randomize kontrollü çalışma yaparak araştırmacılar roman okumanın empatiyi yalnızca okurlar hikâyeyenin içinde duygusal taşınma yaşadıklarında artırdığını buldular.

İlk araştırma için Bal ve Veltkamp 66 Hollandalı katılımcının verilerini incelediler. Katılımcılar rastgele “gazete kupürü” ya da “roman kesiti” grubuna yerleştirildiler. Araştırmayı takiben deneklerin okudukları hikâyeyi özümseyip özümsemediklerini anlamak için onlara duygusal taşınma ölçeği verildi. Diğer yandan, empati araştırma sürecinde üç defa ölçüldü (deneyden önce, deneyden sonra ve tekrar bir hafta sonra). Ayrıca, katılımcıların hikâyeyi dikkatli okuyup okumadıklarını anlamak için, onlardan bir özet yazmaları da istendi. Araştırmacılar çalışma sonunda duygusal taşınmanın yoğun olduğu roman okurlarının zaman içerisinde empati duygularının arttığını buldular. 

İkinci araştırma için 97 yeni Hollandalı lisans öğrencisi topladılar ve onları da rastgele roman ya da kontrol grubuna yerleştirdiler. Yeni katılımcılar bir öncekinden farklı bir romandan kısa metin okudular. Genel olarak ikinci çalışmalarda elde edilen bulgular ilk çalışmayı destekledi. Ancak araştırmacılar “gazete kupürü” grubundakilerin duygusal taşınma yoğunluğu arttıkça empati becerilerinin azaldığını belirttiler. Bu sonuçla ilgili olarak araştırmacılar roman türü dışındaki hikâyelerde görülen duygusal taşınmanın empatiyi azaltabileceğini, çünkü okurların, okuduklarından zevk alma pahasına gerçeklikten ödün veremeyeceklerini ortaya attı. Şöyle ki, roman türünde kitaplar okurun duygularını özgürce yaşaması için güvenli bir alan oluşturabilir ve okur kendini hikâyedeki insanlar adına gerçek hayatta bir şey yapmak zorunda hissetmez. 

Daha bitmedi…

İki çalışma da empatiyi nasıl geliştirdiğimizle ilgili bize önemli ip uçları sunuyor fakat daha düşünülmesi gereken pek çok konu var. Örneğin, tek bir bölüm okumak yerine bir romanı tümüyle okumak empatiyi nasıl etkiliyor?

Rose Turner’ın araştırmalarını bu yaz Amerikan Psikoloji Topluluğu için sunması bekleniyor. Biz de KUrious olarak Turner’ın çalışmasının son halini merakla bekliyor olacağız.