700 tonluk kayaları platoya fırlatmış…
Uluslararası yerbilimcilerden oluşan ekip tarafından gerçekleştirilen bir çalışma, Atlas Okyanusu’nda Afrika’nın batı kıyılarının açıklarında 73.000 yıl önce bir yer kaymasının tetiklediği tsunami dalgalarının 270 metre yüksekliğe eriştiğini ve 700 ton ağırlığa varan kayaları 220 metre yükseğe fırlattığını ortaya koydu.
Karşılaştırmak için, 2011 yılında Japonya’nın kuzeydoğu kıyılarını vurarak büyük can kaybına ve bir nükleer felakete neden olan tsunami en çok 40 metre yüksekliğe erişmişti.
Bristol Üniversitesi’nden (İngiltere) Ricardo Ramalho yönetimindeki ekibin Science Advances dergisinin 2 Ekim sayısında yayımlanan bulgularına göre, megatsunami, Cape Verde (Yeşil Burun) Takımadaları’ndan bir volkanik ada olan Fogo’daki yanardağ kraterinin bir yanının çökerek denize kayması sonucu meydana gelmiş.
Deniz seviyesinden 2829 metre, deniz tabanındansa 7 km yükseklikte bulunan Fogo, deniz dibinden yükselmiş olan ve faaliyetini hâlâ sürdüren bir yanardağ. 73.000 yıl önce meydana gelen olayda, jeoloji dilinde kaldera denen yanardağ ağzının yarıya yakın bölümü kararlılığını yitirerek denize kaymış.
160 kilometre küp hacmindeki kaya ve toprağın aniden denize batmasıyla tetiklenen tsunami, 55 kilometre ötedeki Santiago Adası’nı vurmuş. Kimi bir buzdolabı, kimi bir otobüs büyüklüğünde olan, çapları 1 m ile 8 m, ağırlıkları da 1 ton ile 700 ton arasında değişen 49 dev kaya, muazzam enerjideki dalga tarafından 220 metre yüksekikte düz bir platonun üzerine, kıyıdan 650 metre içeriye taşınmış.
Tsunami ayrıca adanın yamaçlarını da 100 metre yüksekliğe ve 4 metre kalınlığa kadar kum tortullarıyla kaplamış.
Sahillerdeki metropollerin sayılarının ve nüfuslarının hızla artması nedeniyle, özellikle Pasifik’teki binlerce volkanik adalarda meydana gelebilecek benzer çöküşlerin ya da deniz tabanındaki yer kaymalarının yaratacağı megatsunami tehdidinin hafife alınmaması gereği, uzmanlarca vurgulanıyor.
Örneğin, 1958 yılında Alaska’da meydana gelen bir depremin tetiklediği yer kaymasında Lituya Körfezi’ne gömülen kaya ve toprağın yol açtığı tsunami dalgaları, çevreleyen vadinin yamaçlarında 525 metreye tırmanıp en yüksek tsunami olarak tarihe geçmiş.
REFERENCES
- 1. “Ancient tsunami heaved 700-ton boulders over island cliffs”, ScienceOnline, 2 Ekim 2015
- 2. “Hazard potential of volcanic flank collapses raised by new megatsunami evidence”, Science Advances, 2 Ekim 2015
- 3. http://advances.sciencemag.org/content/1/9/e1500456.full