Büyük Yok Oluşa Yeni Tez

Dünyada yaşamın oluştuğu 600 milyon yıl öncesinden bu yana beş büyük kitlesel yok oluş gerçekleşti. Bugüne dek bildiklerimiz bu yönde. Bunlardan en tanınanı dinozorların sonunu getiren ve 65 milyon yıl önce gerçekleşen Kretase-Tersiyer yok oluşu. Ama en büyüğü bu değil…

Syracuse Üniversitesi’nin yürüttüğü araştırma, yaklaşık 252 milyon yıl önce gerçekleşen ve nihayetinde denizdeki canlı türlerinin yüzde 95’inin, karadakilerinse yüzde 70’inin yeryüzünden silinmesine yol açan dünyadaki en büyük yok oluşa odaklanıyor. Ve bu kitlesel yok oluşa neden olan olaylara dair yeni bir tez öne sürüyor.

James Muirhead, Seth Burgess ve Samuel Bowring’in yürüttüğü araştırmanın bulgularına göre, Permiyen jeolojik dönemini sona erdiren bir dizi olayı tetikleyen büyük yok oluşun sorumlusu, volkanik kayaçların beklenmedik oluşumu.

“Büyük yok oluşlardan genellikle volkanik patlamalar veya Dünya’ya çarpan asteroidler sorumlu tutulur. Magma hareketleri ile iklim değişimi ve yok oluş arasındaki zamanlama ve diğer ilişkileri yeniden incelerken Permiyen dönemini sona erdiren büyük yok oluşu neyin tetiklediğine dair bir model geliştirdik” diyor Seth Burgess. Modelleri en son ve yüksek çözünürlüklü verilere dayanıyor.

Araştırmalarının merkezini oluşturan Sibirya’daki volkanik kayaçlar 880 bin kilometre kareden daha geniş bir alanı kaplıyor; bu bölge neredeyse bir milyon yıldır volkanik olarak aktif.

Geliştirdikleri model üzerinden yaptıkları çalışmalara göre volkanik kayaçların oluşumu sırasında ortaya çıkan aşırı ısı yok oluşu tetikleyen unsur.

Kayaçlardaki ısı, gazdan yana zengin çökeltilerin başkalaşım geçirmesine, bu da büyük miktarlarda sera gazının açığa çıkmasına yol açarak kitlesel yok oluşa giden zincirleme olayları başlatıyor. Bu noktada “sera gazı” ve takip eden sözcüklerin altını çizmekte fayda var. Küresel ısınma demeye ayrıca gerek var mı bilmiyorum? “Modelimiz kayaçların yeryüzüne yerleşmesiyle birlikte yok oluşun başlangıcına bizi götürüyor. Dünya üzerindeki yaşamın evrimindeki en kritik dönemeçlerden biri bu aynı zamanda” diye açıklıyor James Muirhead.

Büyük kitlesel yok oluşlar 10 bin yıl kadar sürebiliyor, jeolojik açıdan “göz açıp kapayıncaya kadar” diyebiliriz. Ancak bugün gözlemlediğimiz yaşama evrimsel açıdan etkileri hâlâ sürüyor.